Avrupa Futbol Şampiyonasının başladığı şu günlerde melez ve devşirme oyuncular da gündemde. Birçok ülke oyuncularda 'soy' bağı arıyor, bir çoğu ise göçmen oyuncularıyla gurur duyuyor. Fakat, sadece başarılı olurlarsa….
Almanya'nın kaptanı İlkay Gündoğan (Fotoğraf: Spada / LaPresse / Sipa USA, DepoPhotos)
Avrupa Futbol Şampiyonası, aşırı sağcı partilerin Avrupa Parlamentosu seçimlerindeki yükselişinin hemen ertesinde başladı. Koca kıta, daha yediği sağ kroşenin şokunu atlatamadan, stadyumlardan pompalanan aşırı dozaj milliyetçilikle bir kere çepeçevre sarmalandı. Soğukkanlılığı ile bilinen, ellerine bayrak alıp sallamayı ayıp gören Almanlar bile, hem şampiyonanın kendi ülkelerinde yapılmasının desteği hem de önceki kupalardaki hayal kırıklıklarının etkisi ile sokakları ‘yaşa, varol Almanya’ sloganları ile çınlatıyor. Aşırı sağcılar, durumdan memnun olsalar da, takımdaki Alman kökenli olmayan futbolculardan duydukları rahatsızlıklarını da gizlemiyor.
Daha şampiyonadan bir hafta önce yapılan bir kamuoyu araştırmasında Türk asıllı kaptan İlkay Gündoğan’dan rahatsız olduğunu gizlemeyen bir yüzde 21 vardı. Utandığı için gerçek hislerini söyleyemeyenleri de eklersek, bu rakamın çok daha yüksek olduğunu tahmin etmek hiç de zor değil. Annesi bile Almanya’da doğmuş olan İlkay’ın Almanlığının kesmediği bu kitlenin oranı ile aşırı sağcı AfD’nin oy oranın yakınlığı da üzerinde durulması gereken başka bir nokta.
Sadece Almanya’da değil başka Avrupa ülkelerinde de benzer araştırmalarda o ülkede doğup büyümüş olsalar bile siyahi oyunculara, göçmen çocuklarına, hatta melez sporculara bile şüpheyle yaklaşılıyor. Hem de bu sporcular taşıdıkları milli forma ile başarılar elde edip, o ülkenin bayrağını göndere çektirme başarısı gösterseler bile.
14 yıldır direksiyonda oturan Viktor Orban’ın yönetiminde sürekli sağa çeken bir araba görünümü veren Macaristan’tan da durum farklı değil. 2015-16 yıllarındaki göçmen akını sırasında savaştan kaçan Suriyeliler’e yönelik sert tutumu ve o günden beri sınırlarından giren mültecilere karşı elinden geleni ardına koymayan tercihleri ile bilinen Orban, sıklıkla ülkesinin etnik homojenliğine vurgu yapıyor. Orban, Macaristan’ın yalnızca beyaz Hıristiyanlara ait olması gerektiğini söyleyen siyasi bir söylem ile halkın kafasında bir yapı örüyor. Göçmen akının başladığı günlerde ‘’Çok kültürlülük İslam’ın, Asya dinlerinin ve Hıristiyanlığın bir arada yaşaması demektir. Macaristan’ı bundan kurtarmak için her şeyi yapacağız. Biz karma bir ırk değiliz ve karma bir ırk olmak da istemiyoruz’’ demişti, hemen hemen aynı ifadeleri geçen yıl bir kez daha tekrarladı.
Ancak çoğu aşırı sağ popülist politikacı gibi onun ayrımcılığı bir yere kadar. Mesela 2013 yılında başlatılan ve yabancı uyrukluların 250 bin Euro karşılığında satın alabileceği ‘ikamet bonosu’ satmaktan çekinmiyor. Bu bono, o kadar çok Çinli iş adamının ilgisini çekti ki, Macaristan şu anda Orta ve Doğu Avrupa bölgesindeki en büyük Çin topluluğuna ev sahipliği yapıyor. Sonuçta Orban göçmen karşıtı değil; bazı türde göçmenlere karşı. Göç karşıtı tutumunu yumuşattığı hatta hiç işletmediği bir başa alan da spor.
2015 yılında, göç krizinin zirve yaptığı dönemde Orban, Avrupa’yı ‘Müslüman işgalcilerden’ korumaktan bahsederken aslında kapısına gelen herkes geri çevrilmedi. Örneğin İranlı David Savarimanesh’in kalmasına izin verildi. Başarılı bir güreşçi olan Savarimanesh, 2020’de Macaristan vatandaşlığı aldı, şimdi Macar milli forması ile maçlara çıkıyor. Dağıstan doğumlu bir diğer güreşçi İsmail Musukaev de 2019 yılında Rusya’nın Olimpiyatlardan men edilmesi üzerine Macaristan vatandaşlığı aldı. 2020 Olimpiyatları açılış töreninde Macaristan’ın bayrak taşıyıcısı olarak, Suriyeli bir göçmenin kızı Aida Mohamed ile birlikte Macaristan’ı temsil etti.
Herkesin parayı basıp Macar vatandaşı olabileceği yurttaş milliyetçiliği, Orban ve hükümetinin etnik milliyetçilik söylemiyle karşılaştırıldığında tuhaf görünebilir. Ancak bu, paradoksun yalnızca bir kısmı çünkü ülke içinde halkın büyük çoğunluğu bu sporcuları kollarını açarak karşılıyor.
Şampiyonanın ikinci gününde İsviçre’ye karşı 3-1 mağlup olan Macar Milli Takımı’nın başında İtalyan Marco Rossi vardı. İtalyan teknik adam Macaristan’da oldukça popüler ve ülkeyi ikinci evi olarak görüyor. Öte yandan yönetimi altındaki milli takımdaki oyuncuların ekserisi, milliyetçi hükümetin ‘entegrasyoncu’ politikaları sayesinde forma giyiyor. Kadronun büyük bir kısmı yabancı ülkelerde kendini geliştirmiş oyunculardan oluşuyor. Dominik Szoboszlai, Peter Gulacsi, Attila Szalai, Roland Sallai bir proje çerçevesinde çok genç yaşlarda Almanya, İngiltere ve Avusturya liglerinde mücadele eden takımlara gönderildi, oralarda yetişti. Bir bakıma bizim gurbetçi futbolculara benziyorlar, ama Macaristan’da doğdular.
Ama asıl ilginç olanı ise, tek kelime Macarca konuşmadan vatandaşlığa alınan futbolcular. Mesela Fransız Loïc Négo Guadeloupe kökenli bir ailenin çocuğu olarak Paris’te doğdu. 2019’da üç gün içinde Macar vatandaşı yapıldı. Milli takımın as oyuncularından Willi Orban ise Macar bir baba ve Polonyalı bir annenin çocuğu olarak Almanya’da doğdu. Alman veya Polonya milli takımlarında da oynayabilirdi. Doğma büyüme İngiliz olan Callum Styles ise büyükbabasının Macaristan vatandaşlığı sayesinde tek kelime Macarca bilmeden milli takımda oynuyor. Almanya’da doğup büyüyen ve babası Macar olan Marton Dardai da takımın büyük kısmı gibi yabancı bir ülkenin gençlik geliştirme sisteminin ürünü bir sporcu. Buraya kadar okuduklarınız, küreselleşmenin sonucunda birçok Avrupa ülkesinin milli takımında olan şeyler ama asıl bomba ise şu: Macar milli takımının soyunma odasındaki dil İngilizce. Ne hoca, ne de oyuncuların çoğu Macarca bilmiyor çünkü. Son yıllarda Brezilya, Nijerya ve Güney Afrika doğumlu oyuncular da Macar takımında milli takımda forma giydi.
Yetenekli oyuncuları vatandaşlığa almak ve yurtdışında Macar geçmişine sahip oyuncular bulmak, Macaristan futbol stratejisinin önemli kilit noktalarından birisi. Hükümet, başarılı bir milli takımın milliyetçi duyguları artıracağını varsayıyor ve başarılı sonuçların Macaristan’ın küresel anlamda geniş çapta tanınması için bir fırsat olarak görüyor. Bu taktikler Macarların gururunu ve milliyetçiliğini canlandırmak için kullanılıyor. Birçok Macar, spordaki başarıyı, ülkenin dünya sahnesindeki büyüklüğünün kanıtı olarak kabul edyor. Her ne kadar Macaristan’ın çok güçlü bir spor geçmişi olsa da, son yıllarda Macar sporcular Soğuk Savaş dönemindeki başarılardan çok geride. Bu nedenle Viktor Orban’ın Macar futbol camiasına ‘yeni kanlar’ araması sürpriz değil. Aslında bu taktik başarıya da ulaştı. Macaristan, Avrupa Şampiyonası tarihinde ilk kez kendi grubunu kazanarak Euro 2024’e katılmaya hak kazandı. Son 20 maçın sadece ikisini kaybetti. Almanya ve İngiltere’ye karşı deplasmanda galibiyet elde etti.
Eylül 2022’den bu yana bir maç kaybetmeyen, çok kültürlü bir Macaristan takımı Almanya’da başarılarını sürdürürse, ülkenin milliyetçilik tartışmaları nereye evrilecek, büyük bir merak konusu. Acaba Macarca bile konuşamayan devşirme oyuncuların başarısını milliyetçiler nasıl görecek? Yoksa bir zamanlar Alman milli takımınının starı olan Mesut Özil’in tartışmalı bir şekilde Alman milli takımını bırakırken söylediği gibi, ‘’Kazanırken Almanız, yenilince değiliz’’ diye mi bakacaklar? Belçika’nın Kongo asıllı starı Lukaku da, benzer bir şekilde, ‘İşler iyi giderken gazeteler bana Belçikalı forvet Romelu Lukaku diyorlar. İşler iyi gitmediğinde ise Kongo asıllı Belçikalı forvet Romelu Lukaku’’ demişti.
Macar takımında şimdilik işler yolunda. Bakalım bir ay sonra ne olacak? Mili takım başarılı olurlarsa Macar gazetelerinin, ‘Efsane Macar takımı’ başlıkları atacağı kesin ama eğer şampiyonaya erken veda ederlerse, ‘devşirme oyuncularla bu kadar’ mı yazacaklar?
Velev'i
Google Haberler üzerinden takip edin
