Yönetişim (governance), bir kurumun, devletin veya organizasyonun nasıl yönetildiğini, karar alma süreçlerinin nasıl işlediğini ve paydaşların nasıl etkileşimde bulunduğunu ifade eden bir kavramdır. Geleneksel yönetim anlayışından farklı olarak, yönetişim katılımcılığı, şeffaflığı ve hesap verebilirliği ön planda tutar.
Katılımcılık: Yönetişim sürecinde, devlet, özel sektör, sivil toplum kuruluşları ve bireyler gibi çeşitli aktörler söz sahibidir.
Şeffaflık: Bilgiye erişim kolaydır, karar alma süreçleri açık ve denetlenebilir olmalıdır.
Hesap Verebilirlik: Yönetenler, verdikleri kararlar ve eylemleri konusunda topluma veya belirli mercilere karşı sorumludur.
Etkililik ve Verimlilik: Kaynakların sürdürülebilir bir şekilde kullanılması ve toplumun ihtiyaçlarına en iyi şekilde yanıt verilmesi esastır.
Adillik ve Kapsayıcılık: Toplumun tüm kesimlerini içine alan, ayrımcılıktan uzak bir yönetim anlayışıdır.
Küresel Yönetişim: Uluslararası organizasyonlar ve ülkeler arasındaki yönetişim süreçlerini kapsar (örneğin, Birleşmiş Milletler, Dünya Bankası).
Kurumsal Yönetişim: Özel sektör kuruluşlarının yönetiminde uygulanan yönetişim anlayışıdır (örneğin, halka açık şirketlerde yönetim kurullarının işleyişi).
Kamusal Yönetişim: Devletlerin kamu yönetiminde benimsemiş olduğu katılımcı ve şeffaf yönetim biçimidir.
Yerel Yönetişim: Belediye, il ve bölgesel yönetimlerin daha kapsayıcı ve toplumla etkileşim içinde yönetilmesini içerir.
| Kriter | Yönetim | Yönetişim |
|---|---|---|
| Karar Alma | Hiyerarşik yapıdadır, genellikle merkeziyetçidir. | Paydaş katılımına açıktır, katılımcı bir süreç izler. |
| Şeffaflık | Bilgiler kısıtlıdır, kararlar kapalı kapılar ardında alınabilir. | Açık ve denetlenebilir süreçlere dayanır. |
| Sorumluluk | Yönetim organları ve liderlere aittir. | Paydaşlara ve topluma karşı hesap verme mekanizmaları gelişmiştir. |
| Uygulama Alanı | Çoğunlukla kamu yönetimi ve özel sektör yönetimi ile sınırlıdır. | Kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarını içine alan geniş bir alanı kapsar. |
Yönetişim kavramı, modern yönetim anlayışının temel taşlarından biri haline gelmiştir. Gerek devletlerde gerekse özel sektörde, karar alma süreçlerine daha fazla paydaşın katılması, şeffaflık ve hesap verebilirlik gibi ilkelerin benimsenmesi, daha sürdürülebilir ve adil bir yönetim biçimini mümkün kılmaktadır. Bugünün dünyasında, iyi yönetişim uygulamaları demokrasinin gelişmesine, ekonomik kalkınmaya ve sosyal uyumun güçlenmesine katkı sağlamaktadır.
