BİREYİN siyasi görüşü, ahlaki değerleri veya dinsel inançları doğrultusunda zorunlu askerliği reddetmesidir. Vicdani retçiler kendilerini antimilitarist ya da pasifist olarak tanımlayabilmektedirler.
Bu hakkın uygulanması ülkelere göre farklılık gösterebilmektedir. Bazı ülkeler zorunlu askerliğe alternatif olarak vicdani retçilere kamu hizmetinde bulunma olanağı sunarlar. Birey kamu hizmetini de reddederse buna “total ret” denir.
İlk vicdani retçi kim?
Dünyanın bilinen ilk vicdani retçisi, Roma İmparatorluğu dönemi Kuzey Afrika’sındaki Numidiya topraklarında yaşayan 21 yaşındaki Maximilian’dır. Maximilian Roma ordusuna çağırıldığında, askerlik yapmayı inatla reddetmiş ve Romalılar tarafından idam edilmiştir. Yine Roma döneminde Askerlik yemininde Yahudiler, “imparator devletin başıdır” ifadesinden dolayı Roma ordularında asker olmayı reddettiler. Bu nedenle de Roma devleti, Yahudileri askerlikten muaf tutmuştur. Aynı dönemde ilk Hristiyanlar Roma ordusunda yer alanlar olsa da çoğu savaşı reddetmiştir. Roma’nın 4. yüzyılda Hristiyanlığı kabulünden sonra “adil savaş” kavramı oluşturularak bu pasifizmin önüne geçilmiştir. Uzun süre sonra 16. yüzyılda Protestanlık mezhebinin ortaya çıkışıyla birlikte Hristiyan pasifizmi yeniden ortaya çıkmış ancak çok fazla yaygınlaşamamış, Quakerlar, Menonitler ve Bretrenler gibi görece az üyesi olan mezheplerde yaygınlaşabilmiştir.
Türkiye’de vicdani ret var mı?
Türkiye vicdani reddi bir hak olarak tanımamaktadır. Yani “vicdani ret” kavramı, bir suç veya bir hak olarak Türkiye hukukunda tanımlanmıyor. Dolayısıyla, Türkiye hukuku açısından bir hak değil.
Türkiye’de ilk vicdani retçi kim?
Türkiye’de ilk vicdanî ret, 1989 yılında Tayfun Gönül tarafından gerçekleştirildi. Tayfun Gönül, 155. maddeden yargılandı ve aldığı ceza, para cezasına çevrildi.
Vicdani ret hangi ülkelerde var?
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Bayatyan/Ermenistan davasında vicdani ret hakkını sözleşme kapsamında bir hak olarak kabul ederken, bu hususta uluslararası bir konsensüs oluştuğunu vurgulamıştır. Bugün itibariyle Avrupa Konseyi üyesi 47 devletten bu hakkı tanımayan tek ülke Türkiye’dir.
En çok karşılaşılan ret nedenleri nedir?
En çok karşılaşılan ret nedenleri şunlardır:
Düşman olsa bile insan öldürmeyi ahlaki bulmamak,
Hiyerarşik ve statüsel yapılandırmalarda yer almayı ahlâki bulmamak,
Güncel sorunlardan dolayı o ülkenin silahlı birliğinde bulunmayı ideolojik veya dini inanca aykırı bulma
