V. KARL (Şarlken)

V. Karl, (1500- 58) Avrupa’nın Şarlman’dan sonraki en büyük hükümdarı. Kutsal Roma İmparatoru ve İspanya Kralı olan Şarlken zamanında, Habsburg monarşisi himayesindeki Avrupa, Kuzey Afrika, İspanyol Amerikası ve Uzak Doğu topraklarında ‘güneşin hiçbir zaman batmadığı’ ilk imparatorluğu yönetti. Bu uçsuz bucaksız ve benzeri görülmemiş imparatorluğu, kırk yılı aşkın bir süre, Protestan ayaklanmasının, Fransız düşmanlığının, papa karşıtlığının arttığı ve İslam devletinden gelen akınların hakim olduğu bir dönemde bir arada tutmayı başardı.

V. Karl, Burgundy ile Avusturya krallıklarını ve sarkık çenesini büyükbabası Habsburg Kutsal Roma İmparatoru Maximilian’dan; İspanya İmparatorluğunu ise annesi, İspanya’nın müşterek kralları olan Ferdinand ve Isabella’nın kızları akıl hastası Joanna’dan miras almıştı. Günümüzde Belçika olan yerde halası Avusturyalı Margaret tarafından yetiştirildi; özel hocası ise dinbilimci, sonradan Papalığa yükselen Utrechtli Adrian’dı.

1516’da hükümdarlığına İspanya’nın I. Karl’ı olarak başladı ve o günden sonra tüm hayatı adeta dur durak bilmeyen bir yolculuğa dönüştü. İspanya’ya ilk kez 1517’de gitti, ancak iki yıl sonra Almanya Kralı ve Kutsal Roma İmparatoru olarak taçlandırılmak üzere İspanya’dan ayrılmak zorunda kaldı. Hükümdarlığını gölgeleyen sorunlar tam bu sırada bir bir su yüzüne çıkmaya başladı; İspanyollar, İspanyol olmayan krallarına karşı ayaklandılar ve Alman Protestanlar Kuzey Avrupa’daki gerginliği körüklemeye başladılar.

Karl, Komünarların isyanlarına çok sert karşılık verdi, ancak Almanya’daki Protestanlara daha faydacı bir şekilde yaklaşmaya zorlandı. Amacı, Avrupa’ya din birliğini geri getirmekti ve daha önce Martin Luther’in Katolik kilisesinde reform yapma çabalarına karşı çıkmış olsa da sonradan Protestanlara bazı haklar bağışlamak zorunda kaldı.

Fransa’yla Burgundy ve İtalya üzerindeki toprak kavgaları Karl’ın hükümdarlığının büyük bir bölümünü işgal etmekle kalmayıp onu beş savaşın içine birden çekti.

Karl’ın İspanyol ve Alman askerlerinin, 1527’de Fransa’nın müttefiki Papa VII. Clement’e doğru yürüyerek Roma’yı yağmalamaları bütün Avrupa’yı şok etti. 1529’daki Cambrai Antlaşması uzlaşma sağladı: Karl, Burgundy’den; I. Francis ise Milano ve Napoli’den tazminat talep etmekten vazgeçti. Papa’yla da barışa gidildikten sonra, Karl Bologna’da Papa tarafından Kutsal Roma İmparatoru olarak taçlandırıldı.

Kanuni Sultan Süleyman hükümdarlığındaki, giderek güçlenen İslam devleti doğuda Karl’ın imparatorluğu için büyük bir tehlike teşkil ediyordu; Karl, İslam kuvvetlerine karşı karada ve denizde mücadelelere girişti. 1530larda Viyana’yı Türklerin muhtemel bir işgaline karşı savunmak için bir ordu gönderdi; Tunus ve Cezayir’i ele geçirmek için ise donanmaları sevk etti.

Karl, İspanya’nın Güney Amerika’daki sömürgeleri için özel bir ilgi besliyordu. Büyük bir servet kaynağı olan bu sömürgeler onun gözünde bir Hıristiyan olarak sahip olduğu yükümlülüklerle ters düşüyordu. Cizvit dinbilimci Bartolomé de las Casas’ın  kölelikle ilgili öne sürdüğü görüşleri kabul etti.

Karl, tahta kendisinden sonra oğlu Philip’in geçmesini garantilemek için oğlunun İngiltere’den I. Mary ile evlenmesini sağlamaya çalıştı. Ancak İngiltere Philip’in tahta çıkmasını reddetti; Mary’nin ise hiç çocuğu yoktu. 1555’te Brüksel’de yaptığı konuşmayla tahttan çekildiğini, Hollanda, İspanya ve Hindistan’daki topraklarını oğlu Philip’e bıraktığını ve tacını kardeşi Ferdinand’a devrettiğini açıkladı. Ulusal birliği sağlamak için gösterdiği çabalar boşuna gitti. Kırk yılı aşkın süre bir arada tuttuğu imparatorluk dağıldı. Uykusuzluktan mustarip olan ve gut hastalığına yakalanan Karl, iki kız kardeşinin eşliğinde İspanya’ya gitmek üzere Belçika’dan ayrıldı ve 1558’de batı İspanya’daki Extremadura, Yuste’de bulunan sarayında vefat etti.

KRONOLOJİ 

1500                24 Şubatta Belçika Ghent’te doğdu

1507                Burgundy Dükü olarak taç giydi

1516                Castile ve Aragon Kralı oldu

1517                İlk İspanya seyahatini yaptı

1518                Kutsal Roma İmparatoru seçildi

1519                İspanya’da ‘Komünar’ isyanı baş gösterdi

1525                Fransalı I. Francis Madrid’te mahkum edildi

1527                İmparatorluk orduları tarafından Roma’nın yağmalanması

1535                Tunus’un işgali

1556                Tahttan çekildi, İspanya için yola çıktı

1558                21 Eylülde İspanya Yuste’de vefat etti

‘Dünyaya hükmetmek istediğimi söyleyenler oldu, ancak düşüncelerim ve icraatlarım bunun tam tersini kanıtlamıştır.”

EYER ÜSTÜNDE GEÇEN BİR HAYAT

• V. Karl, kırk üç yıllık hükümdarlığında her dört gününün bir gününü seyahat ederek geçirdi. Dokuz kez Almanya’ya, yedi kez İspanya’ya ve İtalya’ya, dört kez Fransa’ya, iki kez de İngiltere ve Afrika’ya gitti. On iki yılını Hollanda’da geçirdi. Karl’ın kendisi de ‘Hayatım uzun bir seyahat gibi geçti’ demiştir.

• Karl, ayrıca sanatçıların büyük bir destekçisiydi. İtalyan ressam Titian’a birçok portre yaptırdı. Titian, Karl tarafından Palatine Kontu ve Altın Mahmuzlu Şövalye rütbesine yükseltildi. Titian’ın atölyesinde oldukları bir gün Karl yere düşen fırçaları almak için eğilmişti – o günlerde bu bir kral için sıra dışı bir hareketti.

• Karl: ‘Dünyaya hükmetmek istediğimi söyleyenler oldu, ancak düşüncelerim ve icraatlarım bunun tam tersini kanıtlamıştır.”