VÜCUDUN gereksinim duyduğu miktarda ve kalitede uyuyamayan kişide uykusuzluk bozukluğu söz konusudur. Uykusuzluk problemi olan birey, uykuya geçemeyebilir veya gece boyunca defalarca uykusu bölünebilir. Kimi de yeterince uyuduğunu ancak hiç uyumamış gibi hissedebilir. İnsanın temel ihtiyacı olan uyku, problem haline gelince, kişinin yaşamı çekilmez olur ve geceler kâbusa dönüşür. Kişinin temel sorunu uykusuzluk olur ve uyumanın çarelerini aramaya başlar; doktora gider, uykusuzluk ilaçları kullanır, koyun sayma gibi klasik uyuma tekniklerini dener vb. Ne yazık ki, bu çareler uykusuzluğa çözüm getirmek bir yana, kişiyi daha da çıkmaza sürüklemektedir. Örneğin, doktora danışmadan piyasada bulunan uyku ilaçları kontrolsüz kullanıldığında bağımlı olma riski artar ve tolerans geliştirebilir.
Sağlıklı ve kaliteli bir uyku normal koşullarda ihtiyaç duyulan miktarda ve olumsuz bir etken olmadıkça kesintisiz olmalıdır. Kişi uyandığında kendini dinlenmiş ve uykusunu almış hissetmelidir. Burada uykunun niceliği kadar niteliği de ön plana çıkar; çünkü kişi sık sık uykusunda uyanıyorsa, uykusunun kalitesi düşer. Birçok kişi, uykuya geçmekte sorun yaşamamasına ve kesintisiz uyabiliyor olmasına rağmen uyandığında hiç uyumamış gibi hissedebilir. Bu durumda da nitelikli bir uykudan bahsedilemez.
Uykusuzluk bozukluğu üç biçimde ortaya çıkar:
1. Uykuya dalamamak,
2. Uykuda sıkça uyanmak,
3. Yeterince uyunduğu halde kendini uykusuz hissetmek.
Uyku uygun koşullar oluştuğunda vücut tarafından otomatik olarak ve dengeli bir düzende gelişir. Ancak uykusuzluk bozukluğunda, kişinin uyuması için bütün koşullar yerindedir. Yani kişi gün boyunca işini yapmış yani yorulacak kadar çalışmış ve uyanık kalmıştır, uyumasını engelleyebilecek bedensel veya belirgin bir ruhsal hastalığı yoktur. Ayrıca uyuyacağı ortamdaki ses ve ışık düzeni uyuması için normal şartlardadır. Bütün bu koşullarla birlikte bireyde uyuma arzusu da vardır. Kişi yatağa uzanır ancak bir türlü gözüne uyku girmez; sağa-sola döner, yüz üstü-sırt üstü uzanır ama nafile… Uykuya geçemeyişine öfkelendikçe var olan uykusu da kaçar. İlerleyen saatlerde güçbelâ uyuyabilen kişi, tam uykusunu alamadan uyanıverir ve bir daha uyuyamaz. Kimi de uykuya geçmekte bir güçlükle karşılaşmaz; ancak gece boyunca onlarca kez uyanıverir. Uykusu bölündüğü için de derin ve kaliteli bir uyguya sahip olamamaktadır.
Uyku bozukluğu tanısı için, uykusuzluğun haftada en az üç defa görülmesi ve bunun da bir ay devam etmesi gerekir. Aksi durumda uykusuzluk bozukluğundan söz edilemez; çünkü zaman zaman birçok insan çeşitli faktörlerden kaynaklanan geçici uykusuzluklar yaşayabilir. Ayrıca psikosomatik kaynaklı olan uykusuzluk bozukluğu dışında başka ruhsal etkenlere, kullanılan ilaçlara ve bedensel hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkan uykusuzluklar vardır. Bu tür uykusuzlukları, söz konusu uykusuzluktan ayırmak ve çözüm yollarını da buna göre belirlemek gerekir.
