Farklı bir mecrada yeniden doğan, başka bir dile, zamana ya da biçime taşınan anlatı.
Uyarlama (İngilizce: Adaptation, Almanca: Adaption, Fransızca: Adaptation), bir eserin başka bir tür, dil ya da mecra için yeniden düzenlenmesidir. Romanın filme, tiyatronun operaya, çizgi romanın diziye dönüştürülmesi uyarlamanın örneklerindendir.
Uyarlama yalnızca metnin aktarımı değil, aynı zamanda dönüştürülmesi anlamına gelir. Yorum, seçme, ekleme ya da çıkarma yoluyla yeni bir sanat eseri ortaya çıkar.
Antik çağdan beri edebî eserlerin farklı formlara uyarlanması olağandır. Homeros destanları tiyatroya, İncil öyküleri fresklere ve dramatik eserler sahneye uyarlanmıştır.
19. yüzyılda romanın yükselişi, tiyatro ve operada uyarlamaları çoğalttı. 20. yüzyılın sinema sanatıyla birlikte uyarlama, edebiyat ile beyazperde arasında köprü kurdu. Bugün Netflix gibi platformlar, klasik eserlerden çizgi romanlara kadar çok çeşitli uyarlamalara imza atmaktadır.
► Uyarlama ile esinlenme arasındaki fark nedir?
Uyarlama, belirli bir eseri doğrudan temel alır. Esinlenme ise yalnızca fikir ya da motif alır, doğrudan aktarım yapmaz.
► Bir uyarlama ne kadar “sadık” olmalı?
Bu tartışmalı bir konudur. Kimi eleştirmen sadakate, kimisi özgün yoruma değer verir. İyi bir uyarlama, hem kaynağı onurlandırmalı hem de yeni bağlamda anlam kazanmalıdır.
► Uyarlamalarda en sık rastlanan sorun nedir?
Metnin ruhunu yitirmesi. Yalnızca olay örgüsünün aktarılması, eserin özündeki duyguyu ya da felsefeyi zayıflatabilir.
► En çok hangi alanlarda uyarlama görülür?
Edebiyat-sinema geçişi en yaygın olanıdır. Ayrıca romanlardan diziler, çizgi romanlardan oyunlar, tiyatrodan filmler de sık görülür.
► Uyarlama çağımızda neden bu kadar popüler?
Çünkü güçlü hikâyeler farklı kitlelere ulaşmak için yeniden anlatılır. Sinema ve dijital platformlar bu süreci hızlandırmıştır.
Edebiyat: Victor Hugo’nun Sefiller’i defalarca sahneye ve beyazperdeye uyarlanmıştır.
Sinemada: The Lord of the Rings üçlemesi, edebiyattan sinemaya en başarılı uyarlamalardan biridir.
Tiyatroda: Shakespeare eserleri hem operaya hem sinemaya uyarlanmıştır.
Oyunlarda: The Witcher serisi, Andrzej Sapkowski’nin romanlarından doğmuş, sonra Netflix dizisine dönüşmüştür.
Uyarlama, bir eserin yolculuğuna yeni bir halka ekler. Sadakat ve özgünlük arasındaki dengesiyle tartışma konusu olsa da, kültürler arası aktarımın ve hikâyelerin ölümsüzleşmesinin en güçlü yollarından biridir.
► ÇALIKUŞU
► BAĞIMSIZ SİNEMA
► KARA ROMAN
► DOKUZUNCU HARİCİYE KOĞUŞU
► ACIKLI GÜLDÜRÜ
