Küresel çevre politikalarının şekillenmesinde yol gösterici olan, iklim krizinden biyoçeşitliliğe kadar gezegen ölçeğinde rehberlik eden Birleşmiş Milletler Çevre Programı.
UNEP (İng. United Nations Environment Programme; Alm. Umweltprogramm der Vereinten Nationen; Fra. Programme des Nations Unies pour l’Environnement) Birleşmiş Milletler’in çevre konularında küresel koordinasyonu sağlayan ana kuruluşudur.
1972 Stockholm İnsan Çevresi Konferansı’nın ardından kurulan UNEP, gezegenin çevresel risklerini değerlendiren, ülkeler arasında politik uyum sağlayan ve sürdürülebilirlik ilkelerini tüm dünyada teşvik eden bir çatı mekanizmadır.
UNEP’in kuruluşu, modern çevre bilincinin uluslararası düzleme taşındığı tarihsel bir dönüm noktasıdır. Endüstrileşme sonrası hızlanan çevresel bozulma, asit yağmurları, çölleşme, kirlenmiş denizler ve ozon tabakasındaki incelme gibi sorunlar, UNEP’in küresel ölçekte veri toplamayı, politika önermeyi ve uyarı sistemleri geliştirmeyi üstlenmesine yol açmıştır.
Örgütün en belirleyici hamlelerinden biri 1987 Montreal Protokolü’nün hazırlanmasındaki rolüdür; bu antlaşma, ozon tabakasına zarar veren maddelerin yasaklanmasını sağlayarak tarihteki en başarılı çevre anlaşmalarından biri olmuştur. UNEP aynı zamanda IPCC’nin kuruluşunda da aktif rol oynamış; iklim biliminin dünya çapında kurumsal çerçeve kazanmasını sağlamıştır.
Bugün UNEP, Kenya’nın Nairobi kentindeki merkezinden yürüttüğü çalışmalarla plastik kirliliği, biyoçeşitlilik kaybı, yenilenebilir enerjiye geçiş, sürdürülebilir şehircilik ve döngüsel ekonomi gibi kritik başlıklarda uluslararası politika üretmeye devam ediyor.
► UNEP bir denetim kurumu mudur?
Doğrudan bağlayıcı yaptırımlar uygulamaz; ancak küresel çevre politikaları için norm koyar, hükümetleri yönlendirir ve uluslararası anlaşmaların hazırlanmasında belirleyici rol oynar.
► UNEP iklim kriziyle nasıl mücadele ediyor?
Bilimsel raporlar yayımlar, sera gazı azaltım stratejileri önerir, yenilenebilir enerji dönüşümü için yol haritaları oluşturur ve ülkelerin Paris Anlaşması hedeflerini izleyen mekanizmaları destekler.
► UNEP’in en büyük başarısı nedir?
Montreal Protokolü’nün hazırlanmasındaki kritik rolü. Bu protokol, ozon tabakasını tahrip eden maddeleri büyük ölçüde ortadan kaldırarak gezegen çapında somut bir iyileşme yaratmıştır.
► UNEP yalnızca devletlerle mi çalışır?
Hayır. Şehir yönetimleri, özel sektör, sivil toplum kuruluşları, akademi ve gençlik hareketleri UNEP’in küresel ağının önemli parçalarıdır.
► UNEP neden Nairobi’de bulunuyor?
Kuruluş sürecinde “çevre politikalarının yalnızca Kuzey ülkeleri tarafından şekillendirilmeyeceği” ilkesi benimsendi. Nairobi tercihi, küresel çevre yönetişiminde bölgesel temsil dengesini güçlendirmeyi amaçladı.
UNEP, filmlerde ve belgesellerde sıkça “gezegenin alarm merkezlerinden biri” olarak anılır. Our Planet, Before the Flood, An Inconvenient Truth gibi yapımlarda UNEP verileri temel referanslardan biridir. Birçok çevre aktivisti ve sanatçı—Björn Ulvaeus’tan Leonardo DiCaprio’ya—kampanyalarında UNEP raporlarını kullanır.
UNEP, çevre sorunlarını ilk kez küresel ölçekte ele alan kurumsal akıldır. Bilimsel bulgular ile politika arasındaki ilişkiyi kuran, ülkeleri ortak bir dilde buluşturan ve gezegenin sürdürülebilir geleceği için yol haritası hazırlayan kritik bir yapıdır. Bugün iklim krizi çağında, UNEP’in rehberliği hiç olmadığı kadar yaşamsaldır.
► SIFIR ATIK
► PARİS ANLAŞMASI
► SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
► İKLİM KRİZİ
► KYOTO PROTOKOLÜ
