HALK ağzında “isyan” yahut “toplumsal kargaşa” karşılığında kullanılır.
Türk Dil Kurumu’nun, 1978 yılında yayınladığı, “Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü”nde görülüyor ki, farklı yörelerde farklı anlamlarda kullanılmış:
Adana yöresinde “altüst oluş”, “karmakarışık”…
Gümüşhane, Erzincan, Malatya ve Sivas-Gürün yörelerinde “yağma”, “talan”…
Kilis, Gaziantep yöresinde “yağma”, “talan”…
Artvin yöresinde ise “bir kimseyi kovalayarak verilen korku, heyecan”…
Tertele Aliye Gaxi: 1916 yılındaki isyan Aliye Gaxi tarafından çıkarıldığı için “Tertele Aliye Gaxi” diye anılır. Bazı bölgelerde “Tertele Khuresu/Kureyşan Tertelesi” diye de bilinir. Sebebi, Gaxi’nin mensup olduğu aşirettir. Malum; Gaxi, Kureysan’lıdır.
Tertele Zazu/Zazawu: 1925 Şeyh Sait İsyanı için kullanılır.
Tertelu Viren / İlk Tertele: 1916 yılında, Dersim’de meydana gelen büyük isyan.
Dersimliler, kendi yörelerinde karşılaştıkları iki büyük vaka için “Tertelu Viren” ve “”Tertelu Peen” tabirini kullanırlar; viren ilk demektir, peen ise sonuncu…
Dersimliler doğa felaketi/yıkımı olan depremi “zelzele”, yaşadıkları 1937/38 kırımını, yani toplumsal felaketi de “tertele” olarak tanımlarlar.
