Makine ritmiyle beden bulur: Tekno müzik, bir ses türünden fazlası, dijital çağın tören müziğidir.
Tekno müzik; 1980’lerin başında Detroit’te doğan, elektronik dans müziğinin (EDM) endüstriyel alt türlerinden biridir. Mekanik tekrarlar, dijital sentezler ve ritmik minimalizm ile karakterize olur. DJ setleri, loop’lar ve drum machine’ler (TR-808 gibi) üzerinden kurulan bu yapı, insan eliyle yapılan ama insanüstü bir disiplinle işleyen bir zaman-mekân algısı yaratır. Genellikle sözsüzdür; müzik, doğrudan bedene ve zihin akışına hitap eder. Rave kültürüyle özdeşleşmiştir.
Tekno’nun kökleri, 1970’lerin sonlarına doğru Alman elektronik müzik öncüsü Kraftwerk’e, Brian Eno’ya ve Giorgio Moroder’e kadar gider. Ancak gerçek doğuşu, Detroit’te yaşayan Afro-Amerikan gençlerin Chicago house müziği, funk, elektro ve Avrupa synth-pop’unu harmanlayarak geliştirdiği “fütürist afro-dijital” bir yaklaşıma dayanır. Juan Atkins, Derrick May ve Kevin Saunderson gibi isimler “Belleville Üçlüsü” olarak anılır ve bu müziğin mimarları sayılır. 1990’larla birlikte Berlin, tekno’nun Avrupa’daki başkenti oldu. Berghain gibi kulüpler, bu müziğin hem akustik hem de ideolojik tapınaklarına dönüştü.
Detroit’in müzikal geçmişi son derece zengindir. Özellikle 1959–1971 yılları arasında soul ve funk’ın ABD’deki merkezlerinden biri hâline gelmesini sağlayan Motown plak şirketi, bu tarihin sembolüdür. Tekno müziğin öncüsü olan isimler, bu mirasa sahip çıkmakla birlikte, Avrupa’dan gelen bazı grupların da büyük rol oynadığını özellikle vurgularlar. Bu grupların başında ise hiç kuşkusuz Alman elektronik müzik grubu Kraftwerk yer alır. Bununla birlikte, Amerikalı mühendis Robert Moog ve çalışma arkadaşı Wendy Carlos’un katkıları da unutulmamalıdır. Carlos’un 1968 tarihli albümü Switched-On Bach, bu dönemin elektronik müzik adına deneysel zeminini oluşturan çalışmalardan biridir.
Fransa’da ise Richard Pinhas, 1974’ten itibaren modernliğin hayret verici derecede öncülü olan elektronik varyasyonlar üretmiştir. Ancak 1970 yılında kurulan Kraftwerk, tekno’nun temellerini atan sanatçılar için belirleyici bir ilham kaynağı olmuştur. Grup her ne kadar dünya çapında bir başarı yakalasa da, Autobahn (1974) ve Trans Europe Express (1977) albümleri, tekno’nun oluşum sürecindeki kilit noktalardır. Özellikle Trans Europe Express, Detroit’te yayın yapan Charles “The Electrifying Mojo” Johnson’ın 1977-1980 yılları arasında sunduğu Midnight Funk Association radyo programı aracılığıyla Juan Atkins, Derrick May ve Kevin Saunderson’un kulağına ulaşmış, onları derinden etkilemiştir. Bu yayında ayrıca Spacelab gibi parçalar da çalınmış; o döneme göre sıra dışı bir hızda ritmik yapı sunmuştur.
Juan Atkins, Derrick May ve Kevin Saunderson —“The Belleville Three” olarak anılan bu üç arkadaş— Kraftwerk’in yanı sıra Giorgio Moroder, Tangerine Dream, Yello gibi Avrupa öncülerinin ve Prince, George Clinton, Sylvester (ve onun prodüktörü Patrick Cowley) gibi Amerikalı sanatçıların etkisi altına girmiştir. Motown kataloğu da onların estetik dağarcığını şekillendiren önemli bir unsurdur. Üçü de Midnight Funk Association’ı bu yeni müziğin kıvılcımı olarak kabul eder. Juan Atkins’e göre Kraftwerk, elektronik çağın duyusal tezahürü olmuştur. Atkins, bu etkileşimleri Cybotron adlı grupla somutlaştırır. Bu grup Kraftwerk’e benzer bir yapı sunsa da, şarkı formundan (giriş-kıta-nakarat) vazgeçerek radikal bir ayrışma yaşar.
Tekno’nun simgesel doğum yılı 1985 olarak kabul edilir; zira Atkins o yıl bağımsız plak şirketi Metroplex’i kurar. Onu 1986’da Derrick May’in kurduğu Transmat ve 1987’de Kevin Saunderson’un kurduğu KMS takip eder. Atkins’in müziği her zaman daha düşünsel bir yapıya sahipken, May ve Saunderson, tekno’ya belirgin bir dans ve eğlence boyutu kazandırır. Başlangıçta yalnızca Detroit’teki lise kulüplerinde veya yeraltı partilerinde çalınan bu müzik, yaygınlaşsa da ilk ruhunu uzun süre korur.
Zamanla daha kurumsal kulüpler doğar. Bunlar arasında, Derrick May’in öncülerinden biri olduğu Music Institute, merkezî bir rol oynar. Kısa ömürlü olmasına rağmen, DJ performanslarının sabaha kadar sürdüğü bu mekân, dünya çapında bir üne kavuşur. Burada yalnızca meyve suları ve alkolsüz “smart-drink”ler sunulur. Detroit’in bu simgesel kulübü, tekno’nun küresel sahneye ilk adımlarının atıldığı yer olur. Genç yaşta DJ kabinine geçen Richie Hawtin gibi figürler ilk deneyimlerini bu mekânda yaşar.
Müzik yapımcıları, “techno” terimini ilk kez 1984 yılında Cybotron grubunun Techno City adlı parçasıyla birlikte genel geçer biçimde kullanmaya başlar. 1980’lerin ortalarında bazı müzik dergilerinde net sınırları çizilmemiş bir “techno-pop” ifadesine de rastlansa da, terim bugünkü anlamını ancak 1988 yılında Virgin plak şirketinden çıkan Techno! The New Dance Sound of Detroit adlı derleme albümle kazanır. Ancak “techno” sözcüğünün kullanılmasını Almanya’daki bir plak dükkânı sahibi ve DJ olan Talla 2XLC’ye kadar götürmek mümkündür. Kendisi, bu terimi dükkânında 1982 yılından itibaren müzik türünü tanımlamak için kullanır. Aynı zamanda Moskwa TV adlı grubuyla Midnight Funk Association programında yer alır.
Gerçekten de geriye dönüp bakıldığında; A Number of Names’in ShareVari (1981), Cybotron’un ilk kayıtları (1981), Giorgio Moroder prodüktörlüğündeki Donna Summer’ın I Feel Love (1977) parçası ve Kraftwerk’in 1977–1983 yılları arasındaki dans temalı eserleri gibi çalışmalar bugünkü anlamıyla techno, daha özelde electro türüne dâhil edilmektedir. Bu parçaların ortak özelliği, elektronik ritimlerin doğrudan kullanımı ve dans pistlerine yönelik yapıdaki yoğun popülerliğidir.
1988’de yayımlanan Techno! The New Dance Sound of Detroit derlemesinden sonra, müzik basını bu yeni türü genellikle house’un Detroit versiyonu olarak tanımlar: daha yüksek teknolojiye sahip, daha mekanik bir tınıya sahip bir alt tür. Oysa techno ve house ayrı bağlamlarda ve birbirlerinden bağımsız biçimde ortaya çıkmışlardır. Bununla birlikte, yapı olarak benzer ritmik düzeneklere yaslanmışlardır. House müzik, Chicago çıkışlı olarak daha erken küresel başarı kazanmış; soul ve disco köklerine daha yakın, sade ve erişilebilir bir stil sunmuştur. Bu erken başarı techno’nun biraz gölgede kalmasına neden olmuştur.
O dönemin yapımcıları —özellikle Derrick May ve Kevin Saunderson— Chicago sahnesine hayran olduklarını ve house müzikten büyük ölçüde etkilendiklerini dile getirirler. Bu etkiler yalnızca sözde değil; 1988–1992 arası dönemde ürettikleri parçalarda ve remikslerinde de açıkça görülmektedir. Örneğin, Derrick May’in “Rhythim Is Rhythim” mahlasıyla yayımladığı Strings of Life adlı eser, hem house hem de techno müziğin başyapıtlarından biri sayılır. Tersinden bakıldığında da, house müziğin zamanla techno’dan etkilendiği pek çok örnekte gözlemlenebilir.
Tekno müzik, kurucularının ve bu müziğe ilgi duymaya başlayan ilk yapımcıların gözünde, post-endüstriyel çağın doğurduğu geleceğe dair korkuların ve bu korkuların getirdiği güvensizlik hissine duyulan öfkenin kristalleşmiş biçimidir. Bu felsefi arka planla birlikte tekno, 1980’lerin sonlarına doğru Avrupa’ya yayılır. Bu yayılım özellikle Berlin (Tresor kulübü ve plak şirketi aracılığıyla) ve Manchester (Haçienda kulübü aracılığıyla) ekseninde gerçekleşir. Bu iki şehir de, Detroit’in yaşadığı ekonomik yıkıma benzer sosyoekonomik koşullara sahiptir.
İlk aşamada bu müzik, söz konusu kulüplerin düzenlediği yenilikçi partilerle tanıtılır. Bu kulüpler, dinleyicilerin taleplerine duyarlı programlarla ve deneysel DJ’lerin seçimiyle, tekno’nun yerel sahnelerde güç kazanmasını sağlar. Kulüplerin popülerliği arttıkça, DJ’ler kolektifler hâlinde birleşir ve sound system mantığıyla daha geniş dinleyici kitlelerine ulaşmak için performanslar düzenlerler. Bu etkinliklerin mekânları son derece çeşitlidir: kilise salonları, terk edilmiş depolar, ofis binaları, YMCA konferans salonları… Hepsi tekno’nun doğumuna tanıklık eden gençlerin uğrak yeridir.
Derrick May, Detroit tekno’sunu şu cümleyle tanımlar:
“Kraftwerk ve George Clinton’un bir asansörde mahsur kalıp yanlarında sadece bir sequencer olduğu hâli.”
Almanya’nın Amerikan yeraltı müziğiyle etkileşimi, 1980’li yıllarda Birleşik Krallık’la aynı zaman diliminde gerçekleşti. 1987’de Chicago sound’undan ilham alan bir Alman partisi organize edildi. Ardından 1988 yılında acid house, Almanya’da büyük bir popülerlik kazandı. Bu yeni müzik dalgası, Batı Berlin’de alternatif gece hayatına yeni bir soluk getiriyordu. 1989 yılında Alman DJ’ler Westbam ve Dr. Motte, Ufo Club adıyla yasa dışı bir kulüp partisi kurdular. Aynı zamanda Love Parade festivalinin de temellerini bu girişimle birlikte attılar.
9 Kasım 1989’da Berlin Duvarı’nın yıkılmasının ardından, kentin Doğu yakasında mantar gibi çoğalan yeraltı tekno partileri, kısa sürede İngiltere’deki rave kültürüyle karşılaştırılabilecek bir sahne doğurdu. Bu partiler, yalnızca eğlence değil, aynı zamanda yeniden birleşen iki Almanya arasındaki sosyal bağlantıların kurulmasında da rol oynadı. Ünlü DJ Paul van Dyk, bu süreci “tekno müziğin Batı ve Doğu Almanya arasında sosyal bağlantılar kurduğu bir dönem” olarak tanımladı.
1991 yılı itibarıyla, Berlin’in yeraltı partileri daha da yaygınlaştı. Ufo Club ve benzeri etkinliklerin artmasıyla birlikte, Berlin tekno sahnesi üç temel mekânda yoğunlaştı: Paul van Dyk’in sonradan E-Werk adını verdiği Planet, Berlin gabber sahnesinin merkezi haline gelen Der Bunker ve tüm Avrupa’da ses getiren Tresor. Bu dönemde DJ’ler, tekno müziğin yoğunluğunu ve hızını artırarak hardcore denilen daha sert bir biçime yöneldiler. Berlinli DJ Tanith, o dönemi şu cümleyle özetlemiştir: “Berlin her zaman hardcore’dur: önce hippie hardcore, sonra punk hardcore, şimdi ise house hardcore.”
Bu dönemde gelişen ses estetiği, sadece Almanya içinden değil, Hollandalı gabber ve Belçikalı hardcore akımlarından da beslendi. Ayrıca bu yeni müzikal yönelim, 1980’lerin başında ortaya çıkan electronic body music (EBM) sahnesiyle de ilişkilidir. DAF, Front 242 ve Nitzer Ebb gibi gruplar, tekno’nun bu daha sert, endüstriyel dokusuna etkide bulunan öncül isimler arasında yer aldı.
Tekno müzik, tek bir biçimden ibaret değildir. 1980’lerin ortasında Detroit’te filizlenen bu tür, zamanla coğrafi, teknolojik ve kültürel farklılıkların etkisiyle pek çok alt türe ayrılmıştır. Her bir alt tür, tekno’nun temel yapısal ögelerini korurken kendine özgü bir ritmik, melodik ve atmosferik evren yaratır. İşte bu alt türlerin bazıları:
Tekno’nun kökeni olan bu alt tür; mekanik ritimlerin, minimal melodilerin ve çoğunlukla karanlık ama umutlu bir atmosferin birlikteliğini sunar. Juan Atkins, Derrick May ve Kevin Saunderson gibi kurucuların imzasını taşıyan parçalar, hem dans pistlerine yönelik hem de entelektüel düzeyde deneysel bir içerik sunar. Detroit techno, kimi zaman Afrofuturist bir perspektifle kent yıkımı ve teknolojiye dair ütopya/distopya duygularını bir araya getirir.
1990’ların ortasında Almanya merkezli gelişen bu alt tür, tekno’nun daha soyut, daha sade ve yapısal olarak daha rafine bir biçimidir. Richie Hawtin (Plastikman), Robert Hood ve Daniel Bell gibi isimler öncüdür. Katman sayısı azdır, ancak detaylara verilen önem büyüktür. Minimal techno, adeta işitsel bir mimari gibi tasarlanır.
1980’lerin sonunda Chicago’da doğan acid house’dan esinlenmiştir. En ayırt edici özelliği, Roland TB-303 synthesizer ile üretilen “asitleşmiş” sekanslardır: titreşen, bükülen ve çığırından çıkmış gibi duyulan bas hatları. London acid techno ise bu formu daha hızlı ve çiğ hâle getirerek rave kültürünün bir parçasına dönüştürür. Üretken isimler arasında Chris Liberator ve D.A.V.E. the Drummer yer alır.
Reggae/dub müziğin uzamsal efektlerini tekno ritimleriyle harmanlayan bu alt tür, 1990’ların başında Berlin merkezli Basic Channel ikilisiyle (Moritz von Oswald & Mark Ernestus) gelişir. Yankılanan akorlar, geniş reverb alanları ve loş tempolarla örülüdür. Tekno’nun meditatif ve içe dönük yorumudur.
Post-endüstriyel kültürün karanlık, sert ve gürültülü yansıması. Ağır distortion, metalik perküsyonlar, bazen politik veya distopik vokal örnekleri ile karakterizedir. Regis, Ancient Methods ve Phase Fatale gibi sanatçılar bu türde öncü kabul edilir. Berlin kulüp sahnesinin en sert tarafına karşılık gelir.
1990’ların sonunda Almanya’da ortaya çıkan bu yüksek tempolu (genellikle 140–150 BPM) tür, agresif vuruşlar ve endüstriyel tınılarla doludur. Chris Liebing’in katkıları belirgindir. Bu tür, tekno’nun fiziksel eşiği zorlayan, rave estetiğini uç noktalara taşıyan bir yorumudur.
Minimal yapıların içine duygusal melodiler ve sinematik atmosferler yerleştiren daha “müzikal” bir türdür. Tale Of Us, Adriatique ve Stephan Bodzin gibi sanatçılar bu türü küresel festivallerde popülerleştirmiştir. Duygusal yoğunluk ile dans müziğinin uyumunu arar.
Tekno’nun ritmik motoruna ambient müziğin dinginliğini ekleyen bu tür, 1990’larda özellikle The Orb, Aphex Twin ve Biosphere gibi sanatçılarla gelişir. Dans odaklı değil; kulaklıkla dinlemeye, düşünmeye, soyut yolculuklara uygundur. Bazen IDM (Intelligent Dance Music) ile kesişir.
Tekno müzik, yalnızca bir ses estetiği değil; aynı zamanda mekânsal bir deneyimdir. Onu biçimlendiren kulüpler, bu müziğin sadece icra edildiği değil, doğrudan yaratıldığı alanlardır. Bu mekânlar, tekno’nun yeraltı kültüründen küresel bir harekete dönüşmesinde kritik roller oynamış; sadece dans pistlerini değil, toplumsal normları, kent hafızalarını ve gece hayatının ritmini de şekillendirmiştir. Bu bağlamda The Haçienda (Manchester), Tresor (Berlin) ve Berghain (yine Berlin) adlı üç kulüp, tekno’nun farklı evrelerini ve bağlamlarını temsil eden tarihî mihenk taşları olarak öne çıkar.
1982’de Manchester’da açılan The Haçienda, yalnızca tekno değil, genel olarak elektronik dans müziği tarihinin en sembolik mekânlarından biridir. New Order grubunun plak şirketi Factory Records tarafından kurulan kulüp, ilk başta post-punk ve indie sahnelerine ev sahipliği yaptıysa da, kısa sürede house ve tekno’nun İngiltere’deki taşıyıcısı haline geldi. Chicago ve Detroit’ten ithal edilen ritimler, burada bir tür İngiliz rave estetiğine dönüştü.
The Haçienda, endüstriyel mimarisiyle adeta Detroit’in çöküş estetiğini Manchester’ın kalbine taşıdı. 1988 ve 1989’daki “Second Summer of Love” dalgası, buradaki gecelerde zirveye ulaştı. Kulüp, sadece müzik değil, aynı zamanda uyuşturucu kullanımındaki artış, gençlik kültürünün yeniden tanımlanması ve şehir kimliğinin dönüşümü gibi toplumsal etkilerle de gündeme geldi. 1997’de kapanmasına rağmen mirası, bugün İngiltere’nin elektronik müzik sahnesinde hâlâ hissedilmektedir.
Berlin Duvarı’nın yıkılmasından sonra 1991’de açılan Tresor, kelimenin tam anlamıyla bir boşlukta doğdu: Soğuk Savaş sonrası Almanya’nın yeniden birleşmeye çalıştığı bir dönemde, Doğu Berlin’in terk edilmiş bir bankasının kasasında yer alan bu kulüp, hızla yeni bir sesin kuluçka makinesine dönüştü.
Detroit’li sanatçılarla kurduğu doğrudan bağ sayesinde Tresor, “Transatlantik Tekno”nun başkentlerinden biri haline geldi. Juan Atkins, Jeff Mills, Blake Baxter, UR (Underground Resistance) gibi isimler burada çaldı, üretimlerini Berlin’e taşıdı. Kulüp, kendi plak şirketini kurarak hem Avrupa’daki hem de globaldeki tekno üretimini doğrudan etkiledi.
Tresor’un başarısı, sadece programladığı müzikle değil, aynı zamanda Berlin’in savaş ve bölünme geçmişini bir “özgürlük ve deneyim” mekânına dönüştürmesiyle ilgilidir. Bugün bile Berlin’de bir kültürel simge, neredeyse bir anıt statüsündedir.
2004’te açılan ve bir zamanlar bir elektrik santrali olan dev yapının içine inşa edilen Berghain, belki de günümüzdeki en tartışmalı ve mitolojikleşmiş gece kulübüdür. Kulübün içeri giriş kurallarının katılığı, içerideki fotoğraf yasağı, mimarinin görkemi ve ses sisteminin gücü, onu bir gece mekânından öte, bir tür dinsel deneyim alanına dönüştürmüştür.
Berghain, klasik Detroit tekno mirasını Avrupa’nın karanlık, minimalist ve endüstriyel dokularıyla buluşturan bir merkezdir. Marcel Dettmann, Ben Klock, Norman Nodge gibi resident DJ’ler bu sahnenin omurgasını oluşturmuştur. Kulüp aynı zamanda Panorama Bar ile house müziğin daha melodik ve neşeli yönlerine alan açar.
Ama asıl ayırt edici özelliği, Berghain’in bir cinsel-politik ifade alanı olarak da çalışmasıdır. Queer kültürle iç içe geçmiş yapısı, çıplaklığa ve özgür beden diline verdiği alan, kulübü bir direniş alanı hâline getirir. Dolayısıyla Berghain, yalnızca tekno’nun müzikal sınırlarını değil, sosyal ve kültürel tahayyüllerini de yeniden şekillendirir.
Bu üç mekân, farklı dönemlerde, farklı bağlamlarda tekno’nun hem müzik hem kültür olarak nasıl dönüştüğünü gösterir. Kulüp denilen şeyin, yalnızca bir eğlence alanı değil, bir kültürel üretim laboratuvarı olduğu fikrini ete kemiğe büründürürler.
Tekno müziğin evrimi, çoğunlukla ses katmanlarının dört (ya da dördün katları şeklinde) ölçü döngüleri üzerinden eklenip çıkarılmasıyla gerçekleşir. Bu müzik türü, düzenli 4/4 zaman ölçüsünde ilerleyen, genellikle dakikada 120 ila 140 vuruş arasında değişen bir ritmik yapıya sahiptir. Özellikle bol perküsyon kullanımı, sentetik sesler ve stüdyo ortamında üretilen efektlerle karakterize edilir. Detroit’li tekno öncülerinin kullandığı başlıca analog enstrümanlar arasında Roland TR-808 ve TR-909 davul makineleri yer alır.
Detroit kökenli özgün tekno parçalarında melodi ve bas hattına geniş bir yer verilmekle birlikte, bu öğeler zamanla müziğin asli unsurları olmaktan çıkmıştır. Öyle ki, bazı tekno parçalarında bu ögeler tamamen dışlanmış olabilir. Tekno müzik, büyük ölçüde enstrümantal olması ve uzun, senkronize geçişler içeren DJ setlerinde kullanılmak üzere üretilmesi nedeniyle, DJ’lik için son derece uygundur. Diğer dans müzikleri de bu özelliklere sahip olabilir, ancak tekno müziğin kendine özgü ve hemen tanınabilen bir ses estetiği vardır.
Tekno müzik yapan bir besteci veya yapımcının kullandığı stüdyo, sadece bir bilgisayardan oluşabileceği gibi; birden fazla klavye, synthesizer, sampler, efekt işlemcisi ve miks konsolunu da içerebilir. Bu cihazlar genellikle birbirine bağlı çalışır. Çoğu tekno sanatçısı çok çeşitli ekipmanlar kullanarak daha önce duyulmamış ritimler ve sesler yaratmakta ustadır. Ancak yine de, çağdaşlarının kurduğu stilistik sınırlar içinde kalmaya eğilimlidirler. Bu da elektronik müzik içinde birçok alt türün ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Tekno müzik üretimi, geleneksel nota sistemlerine dayanan armonik yapıların ve melodik anlatıların aksine, elektronik donanım kullanımı ve özellikle sekanslayıcılarla yapılan düzenlemelere dayanır. Bu anlamda tekno, Batı müzik sisteminin tonal altyapısından ayrılır. En etkileyici tekno parçalarının bazıları, ritim kutularının yaratıcı kullanımıyla; reverb ve frekans filtrelerinin manipülasyonu sayesinde, enstrüman tonları ile efektler arasında sınırların bulanıklaştığı bir ses dünyası sunar.
Geleneksel besteleme tekniklerinin yerine geçen bu yaklaşımda, tekno müzisyeni –ki çoğu zaman aynı zamanda prodüktördür– elektronik stüdyoyu tek ve karmaşık bir enstrüman gibi kullanır. Bu makine orkestraları, hem tanıdık hem de tamamen yabancı sesler yaratabilecek kapasitededir. Başlangıçta bu makineler, varsayılan olarak tekrar eden desenler üretmek için kullanılıyordu ve mevcut sekanslayıcıların sınırları dâhilinde çalışıyorlardı. İnsan icracıların performanslarını taklit etmek yerine, müzisyen, gerçek dünyada mümkün olmayan ses kombinasyonlarını özgürce yaratabilir.
Yine de birçok yapımcı, bu olanakları yalnızca uç noktalarda kullanmak yerine, dansa ve dinlemeye uygun, gerçeklik ile gerçeküstücülük arasında dengeli yapılar kurmaya çalışır. Müzisyen, bu ses dokularını bir araya getirdikten sonra, bunların nasıl düzenleneceği üzerinde yoğunlaşır. Katmanlar arasındaki etkileşim –örneğin önce senkoplu, sonra ritmik olarak uyumlu olmaları– miks masasında kontrol edilir. Prodüktör, bu katmanları öne çıkarır ya da geri plana iter, efektlerle oynar, hipnotik veya itici kombinasyonlar yaratır. Ortaya çıkan müzik, adeta bir sesin yapıbozumu gibidir. Bu yaklaşım, Claude Debussy ve fütürist Luigi Russolo’dan Kraftwerk ve Tangerine Dream’e kadar uzanan bir mirasa dayanır.
Elektronik enstrümanlar, bestecinin sesle kurduğu ilişkiyi değiştirir: artık yalnızca armoninin basit bir ifadesi değil, tınıların, rezonansın ve filtrelenmiş seslerin zaman içinde değişimi söz konusudur. Derrick May’in ifadesiyle: “Tıpkı Detroit gibi, tekno da baştan sona bir hatadır. George Clinton ile Kraftwerk bir asansörde sıkışıp kalmış gibi…” Bu benzetme, tekno müziğin melez ve deneysel doğasını çarpıcı biçimde özetler.
Tekno müzik ile elektronik müzik aynı şey midir?
Hayır. Elektronik müzik geniş bir üst başlıktır. Ambient, house, trance, dubstep gibi birçok türü kapsar. Tekno, bu çatının altında, özellikle 4/4 ritim ve endüstriyel tonlara dayalı bir alt türdür.
Tekno neden genellikle sözsüzdür?
Çünkü odak, anlatı değil deneyimdir. Tekno’nun amacı bir hikâye anlatmaktan çok, dinleyiciyi trans benzeri bir duruma taşımaktır. Ritmin tekrar eden yapısı, meditatif bir hal yaratır.
Rave kültürü nedir ve tekno ile nasıl ilişkilidir?
Rave; gizli yerlerde düzenlenen, uzun süreli dans etkinliklerini tanımlar. 1990’larda İngiltere’de başladı. Tekno bu kültürün kalbidir. Özgürlük, anonimlik ve ritüel duygusu etrafında şekillenir.
Neden Berlin tekno’nun başkenti sayılır?
Berlin Duvarı’nın yıkılmasından sonra boş alanlar ve özgürlük atmosferi, tekno için mükemmel bir zemin oluşturdu. Kulüpler şehrin her yanına yayıldı. Berghain gibi mekânlar ise efsaneleşti.
Tekno müzikte “loop” ne demektir?
Loop, bir sesin veya ritmin tekrar tekrar çalınmasıdır. Tekno’da yapı genellikle bu döngüler üzerine kurulur. Bu tekrar, zamanın çizgisel değil dairesel algılanmasına neden olur.
Kitap Dünyasında:
Simon Reynolds’un Energy Flash kitabı, tekno’nun doğuşunu ve kültürel arka planını anlatır. Matthew Collin’in Rave On eseri de önemli bir başvuru kaynağıdır.
Sinemada:
Berlin Calling (2008), gerçek bir DJ olan Paul Kalkbrenner’ın hikâyesi üzerinden tekno sahnesini anlatır. Ayrıca Human Traffic, Eden, Enter the Void gibi filmlerde tekno kültürü belirgin şekilde yer alır.
Oyunda:
Cyberpunk 2077 gibi futuristik dünyaları konu alan oyunlarda tekno tarzı müzikler sıkça kullanılır. Oyun içi gece kulüplerinde bu müzik atmosfer yaratıcı olarak işlev görür.
Tiyatroda:
Postmodern sahnelemelerde ve deneysel dans tiyatrolarında tekno, lineer anlatıyı kırmak ve bedensel ritmi öne çıkarmak için kullanılır. Özellikle Almanya’daki çağdaş tiyatroda bu eğilim gözlemlenir.
Tekno müzik, bir müzik türünden çok daha fazlasıdır. Sanayi sonrası bireyin ritimle kurduğu yeni bir beden-zihin ilişkisini temsil eder. Bu müzikte makine insanı yönetmez; insan makineyle birlikte devinir. Ritmiksellik, kaotik dünyada bir tür düzenin, anarşi içinde bir meditatif merkez bulmanın imkânıdır. Tekno müzik, gecenin içinde doğar, sabaha karışır; bir tür çağdaş şamanizm önerir. Kimileri için kulüp duvarlarında yankılanan gürültü, kimileri içinse bir varoluş biçimidir.
► METAL MÜZİK VE ALT TÜRLERİ
► GOTİK ROCK VE DARKWAVE
► SAMPLING VE BEATMAKING
► HIP HOP
► BEDEN POLİTİKALARI
