Siyonizm, Yahudi halkının kendi ulusal kimliğini koruması ve özellikle Filistin topraklarında bağımsız bir Yahudi devleti kurması fikrine dayanan bir siyasi ve kültürel harekettir. 19. yüzyılda Avrupa’da yükselen milliyetçilik akımları ve antisemitizm karşısında bir çözüm olarak ortaya çıkmıştır. Modern Siyonizm’in kurucusu olarak kabul edilen Theodor Herzl, Yahudilerin kendi kaderini tayin etmesi gerektiğini savunarak, 1897’de Birinci Siyonist Kongre’yi düzenlemiştir.
Siyonizm, zamanla farklı ideolojik ve politik fraksiyonlara ayrılmış, 1948’de İsrail Devleti’nin kurulmasıyla en büyük hedefine ulaşmıştır. Ancak, Filistin-İsrail çatışması, Siyonizm’in etkilerini ve tarihsel süreçteki dönüşümünü tartışmalı bir hale getirmiştir.
Yahudiler, M.Ö. 1. yüzyıldan itibaren Roma İmparatorluğu tarafından Filistin’den sürgün edildi (Diaspora).
Orta Çağ boyunca Avrupa’da Yahudiler, antisemitizme maruz kaldı ve gettolarda yaşamaya zorlandı.
16. ve 17. yüzyıllarda Yahudi mistik hareketleri ve Mesihçi akımlar, Yahudi halkının Filistin’e dönüş umudunu canlı tuttu.
Avrupa’daki ulus devlet hareketleri, Yahudiler arasında da milliyetçi bir bilincin gelişmesini sağladı.
Çarlık Rusyası’nda ve Doğu Avrupa’da Yahudilere yönelik pogromlar (katliamlar) arttı.
Theodor Herzl, 1896’da “Der Judenstaat” (Yahudi Devleti) kitabını yayınlayarak, Yahudilerin siyasi olarak örgütlenmesi gerektiğini savundu.
1897’de Basel’de Birinci Siyonist Kongre toplandı ve Siyonizm resmi bir siyasi hareket haline geldi.
1917’de İngiltere, Balfour Deklarasyonu ile Filistin’de bir Yahudi ulusal yurdu kurulmasını destekledi.
Osmanlı’nın yıkılmasının ardından Filistin, İngiliz Mandası altına girdi.
1920’lerde ve 1930’larda Avrupa’daki Yahudi göçü artarak Filistin’de Yahudi nüfusunun çoğalmasına yol açtı.
Nazilerin Holokost sırasında 6 milyon Yahudi’yi katletmesi, Siyonist hareketin güç kazanmasına neden oldu.
1947’de Birleşmiş Milletler, Filistin topraklarını Yahudi ve Arap devletleri olarak ikiye bölmeyi öngören bir karar aldı.
14 Mayıs 1948’de David Ben-Gurion, İsrail Devleti’nin bağımsızlığını ilan etti.
İsrail’in kurulmasıyla birlikte Siyonizm, Yahudi halkının devleti koruma ve genişletme politikalarına odaklandı.
Arap-İsrail savaşları ve Filistin sorunu, Siyonizmin uluslararası alanda tartışmalı bir konu haline gelmesine neden oldu.
Bugün, Siyonizm hem İsrail içindeki siyasi yönelimleri hem de Yahudi diasporasının İsrail ile olan ilişkisini etkileyen bir hareket olarak varlığını sürdürmektedir.
1. Politik Siyonizm:
Theodor Herzl tarafından geliştirilen, Yahudi halkı için bağımsız bir devlet kurmayı hedefleyen ana akım Siyonizmdir.
2. Dini Siyonizm:
İsrail topraklarının Yahudi halkına Tanrı tarafından vaat edildiğine inanır ve dini bir temel üzerine kurulur.
3. Sosyalist Siyonizm:
İsrail’in kolektif tarım toplulukları (kibbutzlar) aracılığıyla sosyalist bir devlet modeliyle gelişmesi gerektiğini savunur.
4. Revizyonist Siyonizm:
Vladimir Jabotinsky tarafından savunulan bu akım, askeri güce dayalı ve genişlemeci bir İsrail anlayışını benimser.
KİTAP DÜNYASINDA
“Der Judenstaat” (Theodor Herzl, 1896) – Siyonizm’in temelini atan klasik eser.
“Exodus” (Leon Uris, 1958) – İsrail’in kuruluş sürecini anlatan roman.
“My Promised Land” (Ari Shavit, 2013) – Modern İsrail’in tarihini ve Siyonizmin etkilerini tartışan bir kitap.
SİNEMADA VE DİZİLERDE
“Exodus” (1960) – Paul Newman’ın başrolünde olduğu, İsrail’in kuruluşunu anlatan film.
“Munich” (2005) – 1972 Münih Olimpiyatları’ndaki İsrail-Filistin gerilimini konu alan film.
“The Spy” (Netflix, 2019) – İsrail’in istihbarat faaliyetlerini anlatan dizi.
OYUNLARDA
“Call of Duty: Black Ops Cold War” – Soğuk Savaş sırasında İsrail’in rolünü anlatan görevler içerir.
“Conflict: Middle East Political Simulator” – Ortadoğu’daki siyasi dinamikleri simüle eden bir oyun.
MÜZİKTE
Hatikva (İsrail Milli Marşı) – Siyonist hareketin temel ideallerini yansıtır.
Bob Dylan’ın “Neighborhood Bully” şarkısı – İsrail ve Yahudilerin siyasi durumuna gönderme yapar.
Siyonizm, 19. yüzyılda Yahudi halkının ulusal bir kimlik kazanması amacıyla doğmuş ve 20. yüzyılda İsrail Devleti’nin kuruluşuyla hedefine ulaşmış bir harekettir. Ancak, İsrail-Filistin çatışmaları, uluslararası politika ve diasporadaki Yahudi topluluklarının farklı yaklaşımları nedeniyle Siyonizm günümüzde hala tartışmalı bir ideoloji olarak varlığını sürdürmektedir. Dini, siyasi ve kültürel boyutlarıyla farklı yönlere evrilen Siyonizm, modern İsrail’in iç ve dış politikalarını da doğrudan şekillendiren bir etkendir.
