Kuşların aradığı, insanın kendinde bulduğu efsane.
Simurg (İngilizce: Simurgh, Almanca: Simurgh, Fransızca: Simorgh), İran mitolojisinde ve tasavvufî gelenekte yer alan efsanevi kuş figürüdür. Farsça “si” (otuz) ve “murgh” (kuş) kelimelerinden türeyen Simurg, hem fiziksel hem sembolik anlamda bilgeliği, yeniden doğuşu ve kolektif bilinci temsil eder.
Bu efsane, özellikle 12. yüzyılda Ferîdüddin Attâr’ın “Mantıku’t-Tayr” (Kuşların Dili) adlı alegorik eserinde ölümsüzleşmiştir. Attâr’ın anlatısında dünyanın tüm kuşları, hakikatin kuşu Simurg’u bulmak üzere bir yolculuğa çıkar. Ancak uzun, çetin ve içsel bir yolculuğun sonunda yalnızca otuz kuş (si-murgh) kalır. Ve sonunda fark ederler ki aradıkları Simurg, aslında kendi benliklerinin yansımasıdır.
Simurg, Zümrüdüanka veya sadece Anka; kökeni Pers mitolojisi ve edebiyatına dayanan, efsanevi, iyicil bir kuştur. Sênmurw ve Sîna-Mrû diğer isimlerindendir. Eski Mısır mitolojisindeki Feniks ve Türk mitolojisindeki Hüma veya Tuğrul gibi kuşlarla benzer özellikler taşır.
Simurg’un kökeni Zerdüştî mitolojiye kadar uzanır. İran öncesi dönemde “Senmurv” adıyla anılan bu varlık, gökyüzüyle yeryüzü arasındaki aracıyı, ilahî bilginin taşıyıcısını simgelerdi. Zamanla İslamî dönem tasavvufunda, Tanrı’ya ulaşma arayışının bir metaforu haline geldi.
Orta Çağ’da, özellikle Mevlevî ve Bektaşî düşünürler, Simurg’u “benliğin eriyip bütünle birleşmesi”nin sembolü olarak yorumladı. Osmanlı minyatürlerinde, divan şiirlerinde ve modern Türk edebiyatında bu kuş, ölümle yeniden doğuşun, yanarak olgunlaşmanın alegorisi olarak yaşamayı sürdürdü.
Simurg’un çağrışımı, yalnızca Doğu kültürleriyle sınırlı kalmadı. Batı edebiyatında “Phoenix” (Anka) figürüyle benzerlik gösterir; ancak Simurg, bireysel yeniden doğuştan çok topluluk bilincinin uyanışını temsil eder.
► Simurg gerçekten otuz kuş anlamına mı gelir?
Evet; “si” (otuz) ve “murgh” (kuş) birleşimi, hem kelime oyunu hem de Attâr’ın hikâyesinde hakikatin metaforu olarak kullanılır.
► Simurg hangi kültürlerde görülür?
İran, Türk, Azeri, Orta Asya ve Arap kültürlerinde farklı biçimlerde yer alır.
► Simurg ile Anka kuşu aynı mıdır?
İkisi benzer temalara sahip olsa da Anka bireysel yeniden doğuşu, Simurg ise kolektif bilinci temsil eder.
► Tasavvufta Simurg neyi anlatır?
Benliğin yok oluşu (fenâ) ve Tanrı ile birleşme (bekâ) sürecini sembolize eder.
► Günümüzde Simurg nasıl yaşar?
Modern sanatta, şiirde ve sinemada hâlâ insanın içsel dönüşüm arayışının simgesi olarak karşımıza çıkar.
Edebiyatta: Ferîdüddin Attâr’ın Mantıku’t-Tayr eseri, bu efsanenin temel kaynağıdır.
Resim ve sinemada: İranlı yönetmen Majid Majidi’nin sembolik anlatılarında Simurg imgesi sıkça görülür.
Türkiye’de: Modern edebiyatın yanı sıra, tiyatro ve şiirde (örneğin Hilmi Yavuz’un dizelerinde) Simurg, metafizik arayışın simgesidir.
Simurg, insanın hem kendine hem de bütüne varma arzusunun sembolüdür. Her kuş kendi benliğini aşmadan Simurg’a ulaşamaz; tıpkı insanın, kendi sınırlarını aşmadan hakikate varamayacağı gibi. Bu yüzden Simurg’un hikâyesi, bir arayış değil, bir fark ediş hikâyesidir.
