İşçilerin hak arayışını örgütleyen, emeğin dayanışma gücü.
Sendika (İngilizce: Trade Union, Almanca: Gewerkschaft, Fransızca: Syndicat), işçilerin veya çalışanların ortak ekonomik, sosyal ve hukuki haklarını savunmak için kurdukları örgütlenmelerdir. Temel amacı, bireysel pazarlık gücü zayıf olan emekçilerin kolektif bir sesle işveren ve devlet karşısında haklarını korumasıdır.
Sendikaların kökeni, 18. yüzyılın sonlarında Sanayi Devrimi ile baş gösteren işçi sınıfı hareketlerine dayanır. İngiltere’de dokuma işçilerinin birlikleri, modern anlamdaki ilk sendikal yapıları oluşturdu. 19. yüzyılda Avrupa ve Amerika’da işçi sınıfının büyümesiyle sendikalar, daha kurumsal bir güç haline geldi.
20. yüzyıl boyunca sendikalar yalnızca ücret ve çalışma koşullarını değil, sosyal güvenlik, sağlık ve emeklilik haklarını da gündemlerine aldılar. Pek çok ülkede siyasal partilerle bağ kurarak toplumsal dönüşümlerde önemli rol oynadılar.
Türkiye’de sendikal hareket, 1947’de çıkarılan Sendikalar Kanunu ile yasal zemine kavuştu. 1960’lı yıllar, DİSK’in (Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu) kuruluşu ve 15-16 Haziran 1970 büyük işçi eylemleriyle sendikal mücadelenin yükseldiği dönem oldu. 1980 darbesi sonrası sendikal haklar gerilese de, günümüzde hâlen emek örgütlenmesinin en güçlü biçimi olarak varlığını sürdürmektedir.
► Sendikaların temel amacı nedir?
Çalışanların haklarını topluca savunmak, ücret ve koşulları iyileştirmek.
► İlk sendikalar nerede ortaya çıktı?
Sanayi Devrimi sırasında İngiltere’de tekstil işçileri arasında.
► Türkiye’de sendikal mücadelenin dönüm noktaları nelerdir?
1947 Sendikalar Kanunu, 1967’de DİSK’in kuruluşu ve 1970’teki büyük işçi direnişleri.
► Günümüzde sendikaların karşılaştığı zorluklar nelerdir?
Küreselleşme, esnek çalışma, taşeronlaşma ve dijital platform ekonomisi.
► Sendika yalnızca işçiler için mi vardır?
Hayır. Öğretmenlerden sağlık çalışanlarına, beyaz yakalılardan platform işçilerine kadar birçok kesim sendikalarda örgütlenebilir.
Edebiyat: Emile Zola’nın Germinal romanı, işçi hareketlerini epik bir dille anlatır.
Sinemada: Norma Rae (1979), bir kadın işçinin sendikal mücadelesini beyazperdeye taşır.
Müzik: İşçi marşları ve protest şarkılar, sendikaların kültürel belleğinde önemli yer tutar.
Türkiye’de: Ruhi Su’nun türküleri ve 1970’lerin işçi şarkıları, sendikal mücadeleyle bütünleşmiştir.
Sendika, bireysel seslerin birleşerek kolektif bir güç hâline gelmesidir. Tarih boyunca emeğin onurunu, dayanışmayı ve hak arayışını simgelemiş, toplumsal adalet mücadelesinin en güçlü kurumlarından biri olmuştur.
