RUBOTO, müzikte ritmik esnekliği ifade eden bir terimdir. Bir eserin icrasında, belirli notaların süresinin kısaltılması ya da uzatılmasıyla ritmik yapıya esneklik kazandırılması anlamına gelir. Ancak, bu esneklik rastgele değildir; müzikal ifadenin ve duygusal anlatımın güçlendirilmesi amacıyla bilinçli olarak uygulanır.
Köken ve Etimoloji
- Rubato, İtalyanca “çalmak” veya “kaçırmak” anlamına gelen “rubare” fiilinden türetilmiştir.
- Kelime anlamı olarak “zamanın çalınması” ya da “serbest zaman” anlamına gelir.
- “Tempo rubato” ifadesi, “çalınan tempoya göre esneklikle icra edilen müzik” anlamında kullanılır.
Kullanımı ve Özellikleri
Ritm Esnekliği:
- İcracı, ritmik vuruşları tam ölçüsünde çalmaktan ziyade, müziğin ruhuna uygun olarak hızlandırabilir ya da yavaşlatabilir.
- Ancak, rubato’nun temponun tamamen kaybedilmesi değil, kontrollü bir şekilde esnetilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Melodi ve Eşlik İlişkisi:
- Solo bir çalgı veya şarkıcının rubato yaparken, genellikle eşlik eden enstrümanlar sabit tempoda kalır.
- Ancak bazı eserlerde eşlik de rubato’ya uyum sağlayabilir.
Dinamik ve Duygusal Etki:
- Daha çok romantik dönem müziğinde, özellikle Frédéric Chopin ve Franz Liszt gibi besteciler tarafından sıkça kullanılmıştır.
- Duygusal ifadeyi artırmak, müziğin dramatik etkisini güçlendirmek amacıyla uygulanır.
İki Temel Türü:
- Melodik Rubato: Sadece melodi çizgisinde hız değişiklikleri yapılırken, eşlik sabit kalır.
- Tematik Rubato: Hem melodi hem de eşlik rubato içerisinde çalınır, yani tüm yapı esnetilir.
Örnek Besteciler ve Eserler
Frédéric Chopin:
- Chopin’in piyano eserlerinde rubato, icranın ayrılmaz bir parçasıdır.
- Örneğin, Nocturnes, Ballades ve Mazurkas gibi eserlerde yoğun rubato kullanımı gözlemlenir.
Franz Liszt:
- Liszt’in piyano eserlerinde dramatik rubato kullanımı öne çıkar.
- Liebesträume No. 3, Hungarian Rhapsodies gibi eserlerinde hissedilir.
Wolfgang Amadeus Mozart & Ludwig van Beethoven:
- Klasik dönemde rubato daha sınırlı olsa da, Mozart ve Beethoven’in bazı piyano sonatlarında rubato’nun öncü kullanımları görülür.
Müzik Türlerinde Rubato
Klasik Müzik:
- Özellikle romantik dönem eserlerinde yaygın olarak kullanılır.
- Opera aryalarında ve solo piyano eserlerinde sıkça görülür.
Caz Müziği:
- Caz icracıları da rubato’yu doğaçlamalar sırasında kullanır.
- Ritmik esneklik ve tempoda serbestlik, caz müziğinin önemli bir özelliğidir.
Pop ve Rock Müzik:
- Modern şarkıcılıkta rubato, genellikle şarkı sözlerine duygusal vurgu yapmak için kullanılır.
- Frank Sinatra gibi vokalistlerin şarkı söyleme tarzında rubato’nun etkisi belirgindir.
Rubato’nun Notasyonda Gösterimi
Müzik notasında rubato genellikle açık bir şekilde belirtilmez, icracının yorumuna bırakılır.
- Ancak, bazı eserlerde besteci, “tempo rubato” veya “poco rubato” gibi ifadelerle icracıya rehberlik edebilir.
- Notasyon dışında, rubato’nun doğru uygulanması, müzikal sezgi ve deneyime bağlıdır.
İlgili Kavramlar
Agogik: İcra sırasında zamanın esnetilmesi ile ilgili genel bir terimdir, rubato da bir agogik tekniğidir.
Fermata: Belirli bir notanın veya duraklamanın süresinin uzatılması.
Accelerando: Tempoda hızlanma.
Ritardando: Tempoda yavaşlama.
Sonuç
Rubato, müziğe duygu, ifade ve esneklik kazandıran bir tekniktir.
Besteciler tarafından bazen açıkça belirtilir, bazen ise icracının yorumuna bırakılır.
Duygusal yoğunluğu artırmak ve müziğin dramatik yapısını güçlendirmek için kullanılır.
RUBATO: Özer Arkun, Göksun Çavdar ve Eralp Görgün’den oluşan bir müzik grubu. Solo vokal ve çelloda Özer Arkun, ud, cümbüş, klarnet ve soprano saksafonda Göksun Çavdar ve bas gitarda Eralp Görgün’ün yer aldığı grup birlikte yıllarca Sezen Aksu’ya çalmıştır.
Rubato Albümleri:
Yağmurlar
İKİ
Rubato Bir / One
ÜÇ
Anason Kokan Şarkılar
Rubato ve Arkadaşları
Rubato Popüler Şarkıları:
Kal Benim İçin (feat. Simge)
Unuturum Diye Yorma Kendini
Alma Ahımı
Kaç Kadeh Kırıldı (Unutamadım)
Canım Efendim (feat. Hakan Altun)
Bir Gülü Sevdim (feat. Buray)
Yıkılmışım Ben
Akşam Güneşi (feat. Tuğçe Kandemir)
Sus (feat. Simge)
Yorgun Yıllarım (feat. Eli Türkoğlu)
