Pump and Dump (P&D), finans ve borsa dünyasında yaygın olarak görülen bir manipülasyon tekniğidir. Bu strateji, belirli bir varlığın (hisse senedi, kripto para vb.) fiyatının yapay olarak yükseltilmesi (pump) ve ardından yüksek fiyattan elden çıkarılması (dump) sürecini ifade eder.
Bu yöntemde, küçük yatırımcılar yanıltıcı bilgilerle yüksek fiyatlardan alım yapmaya teşvik edilir ve büyük yatırımcılar ellerindeki varlıkları zirvede satarak kazanç sağlar. Pump and Dump manipülasyonu, özellikle düşük hacimli varlıklarda ve düzenlemeye tabi olmayan piyasalarda sıkça görülmektedir.
Pump and Dump, genellikle aşağıdaki aşamalardan oluşur:
1. Spekülatif Yükseltme (Pump Aşaması)
Manipülatörler, belirli bir varlığı düşük fiyattan satın alır.
Daha sonra sosyal medya, forumlar, haberler veya kapalı gruplar aracılığıyla yapay bir hype (yükseliş beklentisi) oluştururlar.
Yatırımcıları “kaçırılmayacak fırsat” algısıyla cezbetmek için “yükselecek hisseler” veya “patlayacak kripto paralar” gibi söylemler kullanılır.
2. Talep Artışı ve Fiyatın Yükselmesi
Yanıltıcı haber ve reklamlar sayesinde bireysel yatırımcılar bu varlığa yönelir.
Alım işlemleri arttıkça fiyat yükselir ve piyasa yükseliş trendinde olduğu izlenimi verilir.
3. Satış ve Çöküş (Dump Aşaması)
Spekülatörler fiyat zirveye ulaştığında varlıklarını hızla satarlar.
Büyük satışlar nedeniyle fiyat hızla düşer ve küçük yatırımcılar panikle satış yapmaya başlar.
Sonuç olarak, büyük yatırımcılar kar elde ederken, küçük yatırımcılar zarar eder.
1. Kripto Para Piyasalarında
Pump and Dump, özellikle düşük hacimli altcoinlerde sıkça görülür.
Telegram, Discord gibi gruplar aracılığıyla belirli bir kripto paranın fiyatı manipüle edilebilir.
Örneğin, Dogecoin gibi memecoin’ler zaman zaman P&D girişimlerine sahne olmuştur.
2. Hisse Senedi Piyasalarında
Özellikle düşük hacimli, düşük fiyatlı (penny stocks) hisselerde yaygındır.
Genellikle “borsada fırsat” olarak lanse edilen düşük değerli şirketlerin hisseleri hedef alınır.
ABD’de SEC (Securities and Exchange Commission), bu tür manipülasyonları denetlemeye çalışmaktadır.
3. NFT ve Dijital Varlıklarda
Pump and Dump, NFT piyasasında da sıklıkla görülmektedir.
Sahte alım-satım işlemleriyle NFT fiyatları şişirilebilir ve ardından piyasaya yüksek fiyattan sunulabilir.
Yanıltıcı Haberler ve Sahte Bilgiler Yaymak
Manipülatörler, sosyal medyada “bu coin uçacak!” veya “bu hisseyi kaçırmayın!” gibiifadelerle kitleleri yönlendirir.
Bazen sahte haber siteleri kullanılarak büyük yatırımcıların alım yaptığına dair haberler yayılır.
Influencer ve Ünlülerin Kullanılması
Bazı kripto projeleri, ünlü isimleri kullanarak yatırımcıları çekmeye çalışır.
Örneğin, Elon Musk’ın attığı Dogecoin tweet’leri fiyat hareketlerine büyük etki etmiştir.
Koordineli Alım-Satım Grupları
Özellikle Telegram, Discord gibi platformlarda organize edilen gruplar, belirli bir varlığı aynı anda alarak fiyatı şişirir.
Belli bir seviyeye ulaştığında, önceden belirlenen plan doğrultusunda satış yapılır.
1. ABD ve SEC Düzenlemeleri
ABD’de SEC (Securities and Exchange Commission), hisse senedi piyasalarında Pump and Dump manipülasyonlarını yasa dışı ilan etmiştir.
Borsalarda manipülasyon yapan kişiler ağır para cezaları ve hapis cezaları alabilir.
2. Kripto Para Piyasalarında Regülasyon Eksikliği
Kripto para piyasalarında Pump and Dump stratejileri henüz tam olarak düzenlenmiş değildir.
Bazı ülkeler, piyasa dolandırıcılığına karşı sert yasalar çıkarmaktadır.
3. Avrupa ve Türkiye’deki Düzenlemeler
Türkiye’de SPK (Sermaye Piyasası Kurulu), manipülatif hareketleri yasaklamıştır.
Kripto paralar için doğrudan bir düzenleme bulunmasa da, bu tür işlemler dolandırıcılık kapsamında değerlendirilebilir.
1. Ani Fiyat Artışlarına Şüpheyle Yaklaşın
Bir varlığın birkaç saat içinde %100-%200 gibi aşırı değer kazanması, genellikle manipülatif bir hareketin işareti olabilir.
2. Sosyal Medyadaki Hype’a Kapılmayın
Kripto paralar veya hisseler hakkında aniden popülerleşen paylaşımlar genellikle spekülasyondur.
3. Teknik ve Temel Analiz Kullanın
Bir varlığın fiyatı yapay mı yükseltilmiş, yoksa gerçekten güçlü mü? Bunun için hacim, işlem geçmişi ve temel analiz incelenmelidir.
4. Pump and Dump Gruplarına Katılmayın
Bu gruplar genellikle birkaç büyük yatırımcının kazandığı, küçük yatırımcıların kaybettiği sistemlerdir.
5. Regülasyonlara Dikkat Edin
Düzenlenmiş borsalarda işlem yapmak, manipülatif hareketlerden korunmanıza yardımcı olabilir.
KİTAP VE AKADEMİK ÇALIŞMALARDA
“The Wolf of Wall Street” (Jordan Belfort) – Pump and Dump dolandırıcılığını anlatan otobiyografi.
“Flash Boys” (Michael Lewis) – Borsa manipülasyonları ve piyasa aldatmacaları hakkında bir kitap.
SİNEMADA VE DİZİLERDE
“The Wolf of Wall Street” (2013) – Borsa manipülasyonları ve Pump and Dump üzerine bir film.
“Boiler Room” (2000) – Hisse senedi dolandırıcılıklarını anlatan bir yapım.
OYUNLARDA
“Stock Market Simulator” – Borsa manipülasyonlarını simüle eden bir oyun.
Pump and Dump, yatırım dünyasında yaygın bir manipülasyon yöntemi olup, özellikle hisse senetleri ve kripto para piyasalarında sıkça görülmektedir. Küçük yatırımcıları hedef alan bu taktik, ani fiyat yükselişleri ve çöküşleriyle büyük zararlar yaratabilir. Bilgiye dayalı yatırım yapmak ve ani piyasa hareketlerine karşı dikkatli olmak, bu tür manipülasyonlardan korunmanın en etkili yollarıdır.
