Seçimler yapılıyor, sandıklar kuruluyor, liderler değişiyor. Ama kararlar hâlâ yukarıdan mı geliyor? Psödokrasi, demokratik formların korunduğu fakat özünün boşaltıldığı, halk egemenliğinin yalnızca bir “görünüm” olarak kaldığı yönetim biçimini tanımlar.
Psödokrasi, Yunanca “sahte” anlamına gelen pseudes ile “iktidar, yönetim” anlamına gelen kratos sözcüklerinden türeyen bir kavramdır.
Görünürde demokrasi olan, ancak işleyişi ve kurumlarıyla halkın gerçek anlamda karar alma süreçlerine katılamadığı yönetimleri tanımlamak için kullanılır.
Bu rejimlerde:
Seçimler yapılır ama gerçek rekabet yoktur.
Yasalar vardır ama bağımsız yargı zayıftır.
Medya serbesttir ama çoğu kontrol altındadır.
Parlamento işler ama etkisi sınırlıdır.
Psödokrasi, “form” ile “öz” arasındaki kopuşun adıdır. Demokrasi simülasyonudur.
Görünürde Demokrasi Ritüelleri:
Seçimler, meclis çalışmaları, anayasa gibi demokratik araçlar mevcuttur.
Gerçek Katılımın Sınırlılığı:
Muhalefetin sistem dışına itildiği, medya ve sivil toplumun bastırıldığı ortamda halkın sesinin etkisi kalmaz.
Yukarıdan Aşağıya Karar Alma:
Politikalar, çoğunlukla tek bir liderin ya da dar bir grubun yönlendirmesiyle belirlenir.
Yargı ve Medya Bağımsızlığının Aşınması:
Eleştirel gazetecilik veya hukuk mekanizmaları sistem içi denetim gücünü yitirir.
| Özellik | Demokrasi | Psödokrasi |
|---|---|---|
| Seçim | Özgür, adil, rekabetçi | Kontrol altında, rekabetsiz |
| Yargı | Bağımsız | İktidara bağlı |
| Medya | Çoğulcu ve eleştirel | Sansürlü ya da yanlı |
| Katılım | Etkili ve yaygın | Sınırlı ve sembolik |
| Kurumsallık | Güçlü ve dengeleyici | Şeklen var, işlevsiz |
“Demokratik otoriterlik” gibi rejimlerin tanımlanmasında
Seçim otoriterizmi olarak adlandırılan sistemlerde
Sahte çok partili yapılar ve yumuşak diktatörlüklerde
Bu sistemlerde halk yalnızca seçim dönemlerinde hatırlanır; gündelik yönetim ise teknokratik, bürokratik veya kişisel inisiyatiflere dayanır.
Kitap Dünyasında
How Democracies Die – Steven Levitsky & Daniel Ziblatt
The Democracy Project – David Graeber
Manufacturing Consent – Noam Chomsky & Edward S. Herman
Sinemada ve Dizilerde
The Hunger Games: Rejim dışarıdan düzenli görünse de içeride derin adaletsizlik taşır
1984 – George Orwell uyarlamaları: Şeklen yapıların, içerikten tamamen kopması
House of Cards: Seçimlerin ve kurumların manipülasyonla kontrol altına alınması
Psödokrasi, demokrasiye benzer ama onun özünü taşımaz.
Yasalar vardır, ama adalet yoktur. Seçimler yapılır, ama halkın iradesi yönetime yansımaz. Bu yüzden psödokrasi, biçimsel demokrasiye sahip olup, fiilen otoriter olan sistemlerin aynasıdır. Gerçek demokrasinin yaşaması için, yalnızca “oy vermek” değil, denetim, ifade özgürlüğü ve çoğulculuk gibi ilkelerin de yaşatılması gerekir.
Bu madde ilginizi çektiyse aşağıdaki maddelere de göz atabilirsiniz:
