Zihin konuşamadığında beden dile gelir. Psikosomatik, insanın ruhsal yükünü fiziksel ağrıyla anlatma biçimidir.
Psikosomatik Nedir?
“Psikosomatik” terimi, Yunanca “psyche” (ruh/zihin) ve “soma” (beden) sözcüklerinin birleşiminden gelir. Psikosomatik bozukluklar, fiziksel bir hastalığın altında organik bir neden olmaksızın, psikolojik etkenlerle ortaya çıkması durumudur. Baş ağrısından mide rahatsızlıklarına, kronik yorgunluktan kalp çarpıntılarına kadar pek çok belirti, görünürde herhangi bir biyolojik açıklama bulunmaksızın bireyin iç dünyasındaki çatışmalarla ilişkilidir. Modern tıbbın somatik açıklamaları yetersiz kaldığında, psikosomatik yaklaşım devreye girer.
Zihinsel acı bedende nasıl görünür?
Psikosomatik belirtiler, bireyin bastırdığı duygu, travma ya da stresin dolaylı bir anlatımıdır. “Söyleyemediğim boğazımda düğümleniyor” ya da “üzerime ağır bir yük bindi” gibi gündelik ifadeler bile aslında bu ilişkinin halk diline yansımasıdır. Zihinsel baskı, sinir sisteminin aracılığıyla bağışıklık, sindirim ya da hormonal sistemlerde fiziksel sonuçlar doğurabilir. Bu süreç, bilinçli değildir; beden, bilinçaltının taşıyıcısı olur.
Hangi rahatsızlıklar psikosomatik olabilir?
Gerilim tipi baş ağrısı, irritabl bağırsak sendromu (IBS), fibromiyalji, panik atakla ilişkili çarpıntılar, kronik mide ağrıları, uyku bozuklukları, egzama ve bazı kas-iskelet sistemi ağrıları… Bu rahatsızlıkların her biri, stres ve duygu düzenleme sorunlarıyla yakından ilişkilidir. Ancak psikosomatik bir hastalık tanısı konabilmesi için önce tüm olası fiziksel nedenlerin dışlanması gerekir.
Bu durum sadece hastalık olarak mı ele alınmalı?
Hayır. Psikosomatik, yalnızca bir hastalık türü değil, aynı zamanda insan bedeninin duygusal dile katılmasıdır. Sanatta, dansta, mimaride ya da ritüel pratiklerde beden, çoğu zaman zihinsel ya da ruhsal bir hâlin taşıyıcısı olarak yer alır. Bu bakımdan psikosomatik, yalnızca bir bozukluk değil, bir anlatım ve ifşa biçimi olarak da anlaşılabilir. Travma çalışmaları ve yaratıcı terapi yaklaşımları da bu potansiyele yaslanır.
Modern yaşam psikosomatiği nasıl etkiler?
Sürekli stres, işsizlik, duygusal yoksunluk, yalnızlık ya da toplumsal baskılar… Bunlar insan ruhunu yoran, ama doğrudan dile getiril(e)meyen hallerdir. Günümüzde birçok kişi zihinsel zorlanmalarını ifade edecek psikolojik alan bulamadığı için bedenini konuşmaya zorlar. Bu yüzden de psikosomatik belirtiler artmakta, ama hâlâ yeterince ciddiye alınmamaktadır. Oysa bu durum, sadece bir şikâyet değil, bir çağrıdır: “Beni duyan var mı?”
Popüler Kültürde Psikosomatik
Kitap Dünyasında:
– Alexander Lowen – Bedenlenmiş Benlik: Zihinsel süreçlerin bedensel ifadeleri üzerine temel kitaplardan biri.
– Alice Miller – Beden Asla Yalan Söylemez: Bastırılmış çocukluk travmalarının bedensel izdüşümleri.
– Gabor Maté – When the Body Says No: Stresin bedendeki yıkıcı etkilerini ortaya koyan bütüncül bir yaklaşım.
Sinemada ve Dizilerde:
– Black Swan (2010): Psikolojik baskının bedende çözülüşü.
– Safe (1995): Modern yaşamın görünmeyen toksik etkileriyle bedenin zehirlenmesi.
– The Babadook (2014): Bastırılmış yas ve travmanın hem psikolojik hem bedensel dışavurumu.
Video Oyunlarında:
– Hellblade: Senua’s Sacrifice: Psikoz ve travmanın beden-zihin bağlantısı üzerinden anlatımı.
– Celeste: Zihinsel direncin fiziksel bir yolculukla temsil edildiği metaforik bir anlatım.
Tiyatro ve Diğer Sanat Alanlarında:
– Psikodrama, bedensel doğaçlama ve performans sanatı, psikosomatik çözülmeyi sahneye taşır.
– Marina Abramović gibi bedenini sınırda kullanan sanatçılar, zihinsel sınırların fiziksel izdüşümünü araştırır.
Genel Değerlendirme
Psikosomatik yalnızca modern tıbbın bir boşluğu doldurmaz; aynı zamanda insanın kırılganlığını, dillendirilmemiş acılarını ve bastırılmış hikâyelerini bedeni aracılığıyla anlatma biçimidir. Günümüzde sıkça yanlış anlaşılan bu olgu, hem tıbbi hem sanatsal hem de felsefi açılardan dikkate değerdir. Zira insan yalnızca beyin değil, bedenle düşünen, hisseden, hatırlayan bir varlıktır. Ve bazen, kelimelerin bittiği yerde beden konuşmaya başlar.
Velev’den İlgili Maddeler
► BEDEN – İNSANIN İLK VE SONSUZ EVİ
► ANKSİYETE
► ACI
► TRAVMA
► PSİKOLOJİK İNCELEME
