ÖNCESEL yargı. Gerçek bir araştırmanın sonucu olmayan yargı. Acele verilmiş yargı.
Önceden edinilmiş olumlu veya olumsuz yargı, peşin yargı, peşin hüküm, peşin fikir.
Önyargı doğru düşünceye ulaşmak için gerekli düşünce araştırmasını göze almayan ya da bilinci böylesi bir araştırma için yeterli olmayan kişinin herhangi bir konuda ortaya koyduğu temelsiz görüştür.
Önyargının temel nedeni nedir?
Normal olmadığını düşünenler önyargıların ancak kusurlu kişiliklerde ve zayıf karakterlerde ortaya çıkabileceğini ortaya atar. Herhangi bir geçerliliği olmayan bu yaklaşıma göre nevrotik insanların güvensizliği ve anksiyetenin bir sonucu olarak önyargılar oluşmaktadır.
Önyargı türleri nelerdir?
Önyargı, bireylerin yeterli gözlem ve bilgi olmaksızın bir kişi ya da olaya karşı sahip oldukları yargılardır. Bu yargılar, bilinçli ve bilinçsiz önyargılar olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır.
Bilinçsiz önyargı nedir?
Bireye ya da olaya karşı yeterli gözlem ve bilgi olmaksızın bir yargıya sahip olma durumu. Bilinçsiz önyargı, kişinin kendi bilinçli değerleri ile çoğunlukla bağdaşmaz.
Genellikle sosyalleşme süreci içinde, çevre etkisiyle ya da kişisel yaşantılar sonucu oluşur.
Toplumun bütünlüğüne zarar verebilir, tabakalaşmalara neden olabilir ve insanları olumsuz etkileyebilir.
Doğru oluşmuş önyargılar sayesinde belirli bir sonuca daha kısa yoldan ulaşabilir.
Önyargı nasıl engellenebilir?
Zihin süzgecinden geçirilmeden oluşan zarar verici önyargılar, üzerine düşünülerek engellenebilir. Önyargılarınızı sürekli sorgulamaya alışkanlık edinin.
Neredeyse her insanın önyargılarının olduğu bir gerçektir. Burada ki önemli nokta önyargıların ne kadar geçerli olduğu. Önyargı genellikle zihin süzgecinden geçirilmeden karşıt olma durumunu ifade eder. Zihin süzgecinden geçirilmeden, üzerine düşünülmeden gerçekleşen önyargılar genellikle zarar verici olurken deneyimlerden ortaya çıkan bilinç süzgecinden geçirilerek oluşan önyargılar kişiyi koruyucu nitelikler taşır.
Var olan önyargılardan kurtulmak mümkün mü?
Önyargılardan tamamen kurtulmak ya da en azından etkisini azaltmak elbette mümkündür. Bunun için öncelikle önyargıların farkında olmak gerekir. Bu aşama oldukça kritik ve zor bir aşamadır. Çünkü çoğu insan önyargılı olduğunu fark etmez ya da fark etse bile kabullenmek istemez. Bu noktada kendi ile barışık yaşayabilen insanlar daha kolay kabulleniş göstermekte ve kendini olumlu yönde değiştirmeyi daha çabuk başarmaktadır.
Bireysel olarak hatalar yapabileceğimizi; yanılmanın da yenilmenin de insan hayatında normal bir sürecin parçası olduğunu kendinize sıklıkla hatırlatarak kabulleniş sürecinizi hızlandırabilirsiniz. Bireysel olarak her şeyi denediniz ama olmuyorsa profesyonel destek almak en akılcı iş. Çünkü bizler ortada ki yanlışı görsek bile onu değiştirme konusunda çoğu zaman yetkin olamayız. Bu sebeple bize yol gösterecek bir uzman eşliğinde bunu yenmeyi denemek daha etkili ve kısa sürede sonuç sağlayacaktır.
Örtülü önyargı nedir?
Bilinçsiz olan ve genellikle kişinin bilinçli değerleri ile bağdaşmayan önyargılar.
Önyargıların kaynağı nedir?
Ebeveynler, kitle iletişim araçları, arkadaşlar ve öğretmenler önyargıların başlıca kaynağıdır.
Önyargının olumlu ve olumsuz yönleri nedir?
Bilinçsiz önyargının temelinde genellikle toplumun kabul görmüş yargıları yer alır. Bilinçsiz önyargı birey ve toplum üzerinde genellikle olumsuz etkiler yaratır. Birbirine karşı önyargılı kesimler tabakalaşmalar yaşar ve bu durum, toplumun bütünlüğüne zarar verir. İnsanların kendini üstün görme duygusu önyargıyı besler. Olayların çarpıtılarak aktarılması da aynı şekilde önyargıyı besler. Önyargılara teslim olan bireyler her durumu kendi istedikleri gibi algılama eğilimi gösterir.
Önyargıları besleyen bilgileri seçip alarak diğer bilgileri umursamamak ise önyargıların devamlılığını sağlar. Önyargı bir zihin süreci ile ilgiliyken davranışa dönüştüğü an yani eyleme geçtiği an daha tehlikeli bir hal alır. Bilinçsiz önyargı çoğunlukla etnik kökenlere, cinsiyete bağlı olarak değişen durumlardır. Bilinçsiz önyargının en tehlikeli kısmı ise körü körüne bağlı olunan düşünce sisteminin eylemlere dönüşmesidir. Ancak, bu süreç her önyargının kötü olabileceği anlamına gelmez.
İnsan olarak en büyük özelliğimiz yaptığımız her türlü hareketi, kendimizi gözeterek yapmamızdır. Sonuçta hayatımızı önyargıların üzerine kuramayız ama doğru oluşmuş önyargılar sayesinde belirli bir sonuca daha kısa yoldan ulaşabiliriz. Kendi deneyimlerimizden yola çıkararak sonraki süreçte önyargılarımız sayesinde aynı olumsuzlukları yaşamaktan kendimizi koruyabiliriz.
