OKSİMORON, birbiriyle çelişen ya da tamamen zıt iki kavramın bir arada kullanılması ve bu şekilde oluşturulmuş ifade. Tezatlıktaki anlam, uyumsuzluğun uyumudur bir anlamda. Bazen anlamı kuvvetlendirmek için veya edebî sanat yapmak amacıyla kullanılır, bazen de halihazırda kullanılan bir kavramı eleştirmek veya alaya almak için kullanılır.
Gramatikal oksimoron kategorisinde deyim görevinde “sudan/dereden kuru çıkmak, ölüden diri doğmak, acıyı bal eylemek” şeklinde günlük hayat içerisinde tespit edebildiğimiz örneklerde söz konusudur.
Oksimoron, Fransızca kökenli olup yaklaşık anlamı kendi içinde çelişkili ifade olan bu kelime TDK’ye göre iki zıt anlamlı kelimenin bir arada kullanılması olarak tanımlanmıştır. Oksimoron bilinçli veya bilinçdışı şekilde tabii olarak en çok edebiyat alanında olmak üzere birçok alanda anlamı kuvvetlendirmek ve edebi bir kaygı ile sıklıkla kullanılmaktadır.
Oksimoron tanımlandığı zaman insan aklında pek bir fikir uyandıramasa da örnekler ile oldukça anlaşılır hale geliyor. Genelde iki kelimeden oluşan bu kelime gruplarının kanımca en güzel örneği tek kelimelik oksimoron olan yalnızız kelimesi. -ız eki bir çokluk belirtirken yalnızlık ise bir teklik belirtiyor.
”Ehliyet işlemleriniz için Türk Polis Teşkilatı Güçlendirme Vakfına bağış yapılması zorunludur.” cümlesi de bağışın gönüllü olması ve zorunlu tutulması sebebiyle bir oksimoron örneğidir ve yazının yayınlandığı tarihte bu madde ehliyet işlerinde uygulanmaktadır.
Oksimoron ile paradoks arasındaki fark nedir ?
Oksimoron, zıt kelimelerin yapısal anlamda bir arada bulunmasıdır, ilgi çekmek, edebi açıdan takdir almak için istenmeden veya istenerek yapılır. Paradoks ise anlamsal bir zıtlıktır, birbirine aykırı iki önermenin birlikte olmasıdır. Paradoksun doğruluk ve yanlışlığının incelenmesi gerekir.
Örneğin;
”Kısırlık babadan oğula geçer” ifadesi bir paradoks iken kalıtsal kısırlık ise bir oksimorondur.
OKSİMORON ÖRNEKLERİ
Çok az – Sabit değişken -Ayrıntılı özet – Yüzme bilmeyen balık – Sessiz çığlık
