“EĞER belirli bir fenomeni açıklayan iki rakip teori varsa, bunlardan daha basit olan tercih edilmelidir” fikrine dayalı basitlik ilkesi.
Bir diğer ifadesiyle Occam’ın Usturası (Lat: novacula Occami), problem çözme sırasında başvurmamız gereken olgu ve niceliklerin gereksiz yere çoğaltılmamasını tembihleyen bir kuraldır. Pratikte Occam’ın Usturası’nın parsimoni ilkesiyle eşdeğer görülmesinin nedeni, her ikisinin de, belli bir konuda birbiriyle rekabet eden teoriler veya hipotezler varsa, bunlardan en az sayıda parametreye dayananının tercih edilmesi gerektiğini söylemesidir.
Basitlik ilkesi, çağdaş metafizikte en çok atıf yapılan ilkelerden birisi olarak bilimsel tartışmalarda ve zihin felsefesi, din felsefesi, bilim felsefesi kapsamındaki başka birçok akılcı tartışmalarda sık sık kullanılır. Bu ilke çoğu analitik felsefeci ile bilim insanları tarafından kabul edilir. Hatta bazıları bu ilkeyi bilimsel metodun parçası olarak görür.
Kökeni Aristo’ya kadar giden bu ilkenin en popüler temsilcisi, geç ortaçağ felsefesi ve erken modern felsefeye mantık, epistemoloji ve metafizik alanlarında büyük katkı sağlamış olan İngiliz teolog ve filozof Ockhamlı William’dır (1285-1347). Bu yüzden Basitlik ilkesi, aynı zamanda Ockham’ın Usturası (Occam’s Razor) olarak anılmaktadır. “Ustura” yakıştırması, gereksiz varsayımları kesip alma fikrinden kaynaklanır. 14. yüzyılın en etkili ve en önemli düşünürü olan Ockhamlı William, 1285 yılında, Londra yakınlarındaki Surrey kontluğunda bulunan, Ockham kasabasında doğmuştur. Oldukça genç sayılabilecek bir yaşta Fransisken tarikatına girmiş ve eğitimini ünlü Oxford Üniversitesi’nde yapmıştır. Burada 1324 yılında magisterium veya teoloji doktoru unvanını kazanan William, savunduğu öğretilerden dolayı, kısa bir süre içinde oldukça ünlü biri haline gelmiştir. Birçok şeyle ilgilenen Ockhamlı 14. yüzyılın muhtemelen en parlak ve en önemli düşünürüydü. Bu arada, usta ve son derece zeki bir mantıkçıydı.
1852 yılında icat edilmiş olan Ockham’ın Usturası deyişi, aslında Ockhamlı William’ın hiç söylemediği ”Varlıklar (entities), zorunlu olmadıkça çoğaltılmamalıdır (multiplied).” (Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem) sözü ile anılır. Ockhamlı bu sözü hiç söylememiş olsa da bu anlayış Ockhamlı’nın felsefesinin ruhuyla uyumludur. Gerekmedikçe sözü uzatmamalı anlamını veren bu söz Ockhamlı’nın hiçbir eserinde geçmemektedir ancak İngiliz filozof Bertrand Russel, Batı Felsefesinin Tarihi adlı eserinde ”Ockhamlı bunu söylememişse de aynı anlamda başka bir şey söylemiş azla yapılabileni çokla yapmak boşunadır demiştir. Yani bir konuda eğer her şey şu ya da bu varsayımsal fenomeni (ya da varlığı) öne sürmeden yorumlanabiliyorsa bu fenomeni ileri sürmenin bir anlamı yoktur.” demektedir. Russel aynı zamanda ”Ben bunu mantıksal çözümlemede çok yararlı bir ilke olarak kullandım.” diye eklemektedir.
Basitlik ilkesini günümüzdeki anlamıyla ilk kullanan kişi modern bilimsel devrimin kurucularından olan bilim insanı Kopernik (1473-1543) olmuştur. İlk kez onunla birlikte basitlik, fizik dünyayı açıklamaya yönelen bilimsel bir sistemin uyması gereken, ona yol gösteren, onu doğruya götüren bir ilke olarak görülmüştür. Bununla birlikte, onu bilimsel bir ilke haline getiren kişi esas, ilkeyi sisteminin odak noktasına yerleştiren Avusturyalı fizikçi ve felsefeci Ernst Mach (1838-1916) olmuştur. Mach “düşünce ekonomisi” adını verdiği bu ilkeyi, düşüncenin bilgi elde etmek için uyduğu, hatta uyması gereken bir kural gibi görmüştür. Düşüncenin yanı sıra konuşma dilinin kavramlarının ve hatta bilim dilinin de “ekonomik” bir yapıda olduğunu, bilimsel gelişmenin, artan oranda ekonomik bir dile sahip olmakla eş anlamlı olduğunu öne süren Mach’a göre basitlik, bilim için uyulması gereken bir yasa olmak durumundadır. Basitlik ilkesi Ockhamlı’dan önce İbni Heysem (965-1040), Maimonides (1138-1204) ve Duns Scotus (1266-1308) gibi düşünürler tarafından da savunulmuştur. Ockham’ın usturasının bir benzeri, mühendislikte ve diğer teknik alanlarda kullanılan “KISS ilkesi” dir. “Keep it Simple, Stupid” (basit tut, aptal) prensibini göz önünde bulunduran bilgisayar programcıları, programa kullanıcıların hemen hemen hepsi tarafından görmezden gelecekleri karmaşık özellikleri eklemeyi tercih etmezler.
