“İnsan aşılması gereken bir şeydir,” der Nietzsche. Onun felsefesinde insan, nihai değil, geçici bir varlıktır. Peki, kimdir bu ‘üstinsan’? Ve neden modern dünyanın en çok tartışılan figürlerinden biri hâline gelmiştir?
Üstinsan (Alm. Übermensch), Alman filozof Friedrich Nietzsche’nin, insanlığın kendini aşma süreciyle ortaya çıkacağını düşündüğü ideal varlıktır. İlk kez Böyle Buyurdu Zerdüşt (Also sprach Zarathustra, 1883) adlı eserinde ortaya koyduğu bu kavram, hem bireysel hem de kültürel düzeyde bir dönüşüm çağrısıdır.
Nietzsche’ye göre:
İnsan, doğayla hayvan arasında bir “ip”tir – üstinsan ise bu ipin ötesidir.
Tanrı öldüyse, insan kendi değerlerini yaratmalı, güç istencine (der Wille zur Macht) dayanarak kendi varoluşunu kurmalıdır.
Üstinsan, sürü ahlakını aşan, bireysel yaratıcılığıyla kendi anlamını üreten kişidir.
Bu kavram, ideal bir varlığı betimlemekten çok, bir çağrıdır: Kendin ol, başkasına benzemeye çalışma!
Sürü Ahlakına Direniş:
Toplumun dayattığı değerleri sorgular, itaat etmez, kendi etik sistemini kurar.
Güç İstenci (Will to Power):
Hayatı irade ve yaratıcı eylemle şekillendirme arzusudur. Pasiflik değil, eylem güdüler.
Bengi Dönüş’ü Kabul:
Hayatı olduğu gibi, sonsuza dek tekrarlanacak şekilde kabul etme cesareti gösterir. “Yaşamaya evet” der.
Bağımsızlık ve Estetik Yaratıcılık:
Üstinsan, yalnızca ahlaki değil, aynı zamanda estetik ve varoluşsal bir örnektir.
Nietzsche, Böyle Buyurdu Zerdüşt eserinde, Zerdüşt adını verdiği karakter aracılığıyla üstinsanı ilan eder.
Zerdüşt’ün çağrısı şudur:
“İnsan aşılması gereken bir şeydir. Onu aşmak için ne yaptın?”
Bu cümle, insanın olduğu hâliyle tamamlanmış değil, potansiyel bir varlık olduğunu ifade eder.
Nazizm ile ilişkilendirilmesi:
Nietzsche’nin ölümünden sonra kız kardeşi Elisabeth Förster-Nietzsche, onun eserlerini tahrif ederek Nazizm ile ilişkilendirmiştir. Ancak Nietzsche milliyetçiliğe, antisemitizme ve devlete karşıydı.
Üstinsan, biyolojik değil; varoluşsal ve bireysel bir dönüşüm idealidir.
Bireyciliğin uç yorumu:
Bazı yorumlar, üstinsanı bencil bir figür gibi algılamış olsa da, Nietzsche’nin amacı, bağımsız ve sorumluluk sahibi bireyi tarif etmektir.
Kitap Dünyasında
Böyle Buyurdu Zerdüşt – Friedrich Nietzsche
İyinin ve Kötünün Ötesinde
Nietzsche’nin Üstinsanı – Stanley Rosen
Sinemada ve Dizilerde
Watchmen (Dr. Manhattan) – İnsanlığı aşmış ama anlamdan uzaklaşmış bir figür
Fight Club – Toplumun dayattığı kimlikleri yıkan ve kendi gerçekliğini kuran birey
Breaking Bad (Walter White) – Güç istencinin karanlık ama yaratıcı biçimi
Oyun Dünyasında
Bioshock: Infinite – Ahlak, güç ve birey temalarıyla üstinsana gönderme
Death Stranding – İzole birey, bağ kurma ve sorumluluk felsefesi üzerinden Nietzsche’ci izler
Üstinsan, sadece bir ideoloji değil; bir varoluş çağrısıdır. Modern insanın sürüklendiği anlamsızlık, alışkanlık ve itaat kültürüne karşı, kendi değerlerini yaratma cesaretiyle yükselme fikridir.
Nietzsche’ye göre insan, henüz tamamlanmamış bir eserdir. Ve bu eser, sadece yaratıcı birey tarafından tamamlanabilir.
Bu madde ilginizi çektiyse aşağıdaki maddelere de göz atabilirsiniz:
