ÖZNEL ve adil olmayan şekilde yapılan ayrımcılık; akraba kayırma.
Bir kimsenin bilgi, beceri, kabiliyet, başarı ve eğitim düzeyi gibi faktörler açısından değerlendirilmeksizin veya iş gereklerine bakılmaksızın, yalnızca kan bağı ve akrabalık ilişkileri esas alınarak istihdam ve terfi ettirilmesine denir.
Nepotizm kavramı Rönesans öncesi Papa’ların, nitelikleri ve eğitim düzeyine göz önüne almadan yeğenleri için üst düzey kademelerde iş bulma çabalarına dayanmaktadır. Bu çabalar sonucunda kiliselerin etkinliği tartışmaya açık hale gelmiş ve Papa yeğeni olmayan kişiler üzerinde olumsuz etki yarattığı belirtilmiştir. Nepotizm kavramı Türkçede kayırmacılık olarak kullanılsa bile aslında kayırmacılıktan daha azını ifade etmektedir. Görülen kayırmacılıklarda tanıdık, eş-dost kayırmacılığı için daha çok “kronizm”, siyasal ve dinsel kayırmacılık için “patronaj” ve iktidara ve seçmen kesimlerine yönelik kayırmacılık için de klientalizm terimi kullanılmaktadır.
Moda ve sinema ünlülerinin ünlü olmuş çocukları ile ilgili başlayan tartışmayı gündemine alan New York Magazine Dergisinin 2022 yılını The Year of the Nepo Baby ilan ettiği ve İngilizcedeki nepo baby şeklindeki ifadenin Türkçeye nepotizm bebeği veya nepotizm anlamındaki kohumbazlık sözcüğünden hareketle kohumbala şeklinde aktarıldığı ifade edilmektedir.
Kelimenin kökeni
Nepotizm kavramının Latince’de “Nepot” sözcüğünden geldiği, İngilizcede ise “Nephew” (yeğen) olduğu değişik çalışmalarda ifade edilmiştir.
Nepotizm ve kronizm nedir?
Günümüzde nepotizm, mevkiini ailesinin yararına suiistimal eden kişiler için kullanılmaktadır.
Kronizm, bazı kişilerin yetenekleri ve üstünlükleri yüzünden değil, sadece kilit noktalardaki kişilere yakınlıkları sayesinde olumlu yönde farklı muamele görmeleri, yani kayrılmalarıdır.
Nepotizm çeşitleri nelerdir?
Adam kayırmacılığı kendi içinde nepotizm (akraba kayırmacılığı) ve kronizm (eş-dost kayırmacılığı) olarak ikiye ayrılarak incelenmiştir. Siyasi kayırmacılık altında ise patronaj, klientalizm ve hizmet kayırmacılığı yer almıştır.
