ŞİKÂYETTE bulunan, şahsî davacı. İlgili makama derdini aktaran.
Müşteki, suç oluşturan eylemden zarar gören veya mağdur olan kişi olup diğer bir sıfatı şikâyetçidir. Müşteki tarafından şikâyet hakkı kanunda yer alan zamanaşımı süreleri içerisinde suçun ve failin öğrenildiği andan itibaren 6 aylık zamanaşımı süresine tabidir.
Müşteki tarafından şikâyet hakkı; polis, jandarma veyahut savcılığa beyanda bulunmanın yanında savcılığa veyahut mahkemeye yazılı beyanda bulunmak suretiyle de kullanılabilmektedir. Şikâyet hakkı hem gerçek kişilere hem de tüzel kişilere tanınmış bir hak olmakta ve şikâyet hakkını kullanan kişiye müşteki denilmektedir.
Şikâyet hakkı nedir?
Şikâyet hakkı, bir suçun ilgili merci olan savcılık makamı tarafından soruşturulması veya kovuşturulması hususunda ilgili kişi tarafından mağdura veyahut zarar görene tanınmış olan bir haktır. Bahsedilen bu hak; hem gerçek kişilere hem de tüzel kişilere tanınmış bir haktır. Tüzel kişiler tarafından bu hak, yetkili organlar aracılığıyla ilgili yer olan Cumhuriyet Başsavcılığına başvurarak bu haklarını kullanırlar. Şikâyet hakkının kullanan kişiye müşteki yani şikâyetçi denir.
Şikâyet hakkı bizzat kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olup devredilemez. Şikâyet hakkının bizzat kullanılabilmesi sebebiyle mirasçılar, murisin şikâyet hakkına sahip olamazlar. Belirtmek gerekir ki; müşteki, vefat etmeden önce şikâyet hakkını kullanmış ve bu hakkı sonucunda bir kovuşturma yapılmakta ise mirasçılar söz konusu kovuşturma aşamasına “katılan” yani “müdahil” sıfatı ile katılabileceklerdir.
Müşteki Sanık Ne Demek?
Müşteki şüpheli, savcılık tarafından yürütülen soruşturma aşamasında hem suçtan zarar gören veya mağdur olup şikâyet hakkını kullanan hem de suç isnadı altında bulunan kişi demektir.
Müşteki sanık, kovuşturma aşamasında bulunan bir dosyada katılma talebinin bulunmaması sebebiyle katılan/müdahil sıfatı bulunmayan kişiye denir. Aynı şahsın davaya katılma talebinin bulunması halinde ise söz konusu şahıs, “katılan/müdahil sanık sıfatını alacaktır.
Mağdur şüpheli, savcılık tarafından yürütülen soruşturma aşamasında hem suçtan zarar gören veya mağdur olup şikâyet hakkını kullanmayan hem de aynı dosya içerisinde hakkında şikâyetçi olunan kişidir.
Aynı olay içerisinde hem suçtan zarar gören hem de mağdur olan kişi hakkında suç isnadında bulunulması hakkında söz konusu kişi soruşturma aşamasında “mağdur şüpheli”, kovuşturma aşamasında ise “mağdur sanık” sıfatını haiz olacaktır.
Müştekinin Diğer Sıfatları Nelerdir?
Müşteki; suç oluşturan eylemden zarar gören veya mağdur olan kişi olup müştekinin diğer bir sıfatı şikâyetçidir.
Soruşturma aşamasında şikâyette bulunan müştekinin hem suç teşkil eden eylemden dolayı mağdur veya zarar görmesi halinde hem de suç isnadı altında bulunması halinde, söz konusu soruşturma aşamasında “müşteki şüpheli” olduğundan bahsedilecektir. Kovuşturma aşamasında ise müşteki tarafından davaya katılma talebinde bulunulması halinde “katılan” ya da diğer bir ifadeyle “müdahil” sıfatı alınacaktır.
Müşteki, şikâyette bulunmamış veya şikâyetinden vazgeçmiş ise yani davaya katılma talebi bulunmuyor ise ve hem suç teşkil eden eylemden dolayı mağdur veya zarar gören hem de suç isnadı altında ise müşteki sanık sıfatını alacaktır. Eğer bu durumda davaya katılma yani müdahil olma talebi var ise “katılan sanık” ya da diğer bir deyişle “müdahil sanık” sıfatını alacaktır.
Müşteki İle Davacı Arasında Ne Fark Var?
Müşteki; yani diğer bir deyişle şikâyetçi bir suçtan zarar gören veya mağdur olan ve bu sebeple Cumhuriyet Savcılığına başvurarak şikâyet hakkını kullanan kişidir. Davacı ise daha geniş kapsamdadır. Davacı, bir hakkının ihlal edildiğini iddia eden ve bu hak ihlali sebebiyle uğramış olduğu zararı talep eden veyahut bu hakkının iade edilmesini talep eden taraftır.
Müşteki Şikâyet Süresi Ne Kadar?
Zamanaşımı, suçun işlenmesinin ardından geçen süre içerisinde devlet tarafından sahip olunan dava açmak veya dava sonucunda verilmiş olan cezayı infaz etmek ya da müsadere uygulamak yetkilerinin sona ermesidir. Zamanaşımı Türk Ceza Kanunu madde 72 hükmüne göre re ’sen değerlendirilen bir husus olup kanunda üç tür zamanaşımı süresi düzenlenmiştir:
Dava zamanaşımı
Ceza zamanaşımı
Müsadere zamanaşımı
Müşteki Şikâyet Hakkını Nasıl Kullanabilir?
Müşteki tarafından polis, jandarma veyahut savcılığa beyanda bulunmanın yanında savcılığa veyahut mahkemeye yazılı beyanda bulunularak şikâyet hakkı kullanılabilir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun madde 158 hükmünde adli makamlarında şikâyet hakkının kullanılabilmesi için başvurulabilecek idari makamlar belirtilmiştir.
Müşteki Sıfatı Sicile İşler Mi?
Müşteki suçun işlenmesinden dolayı mağdur olduğu için davalarda taraf sıfatına sahiptir. Bu nedenle vekil (avukat) yardımından faydalanması mümkün olmakla beraber zorunlu değildir. kişinin yalnızca müşteki sıfatıyla mahkemede bulunması onun ceza almasını gerektirmez. Müşteki bir suçun işlendiğinden hareketle şikayette bulunan gerçek ya da tüzel kişidir. Eğer şikayette bulunan tüzel kişi ise tüzel kişiliği temsil etmeye yetkisi olan kişi (kurum avukatı gibi) duruşmaya katılabilir.
Müşteki olarak duruşmada yer almak kişinin sicilinde herhangi bir olumsuz etki yaratmaz. Yani bir kişi hakkında suç duyurusunda bulunmak kişinin siciline işlemez. Sicil kaydı, halk arasında sabıka kaydı olarak bilinir. Adli sicil kaydı, kişi hakkında verilmiş ceza ve güvenlik tedbirlerine ilişkin kesinleşmiş mahkeme kararlarının kaydedildiği bir sistemdir. Bu kayıt seyahatlerde, işe alım süreçlerinde incelenebilir. Dolayısıyla müşteki sıfatı değil ancak kişi hakkında yapılan bir suç duyurusu sicil kaydına işleyebilir.
MÜŞTEKİ İLE KATILAN ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR?
Müşteki, suçtan zarar gören veya suçun mağduru olan kişidir. Müşteki taraf, yargılama başladıktan sonra ceza mahkemesinde katılma talebinde bulunursa ve mahkeme de müştekinin katılma talebini kabul ederse müşteki taraf, katılan sıfatını alır. Katılma, kamu davasının açılmasından sonra mahkemeye dilekçe verilmesi veya katılma istemini içeren sözlü başvurunun duruşma tutanağına geçirilmesi suretiyle olur. Katılan, Cumhuriyet savcısına bağlı olmaksızın kanun yollarına başvurabilir. Karar, katılanın başvurusu üzerine bozulursa, Cumhuriyet savcısı işi yeniden takip eder.
MÜŞTEKİ VEKİLİ KİMDİR?
Müşteki vekili; müştekinin tüm hak ve menfaatlerini koruyup gözeten avukattır. Müşteki vekili, ceza muhakemesi sürecinde mağduriyetlere sebep olan faillerin ceza mahkemesinde yargılanarak en ağır şekilde cezalandırılmaları için gerekli bütün çalışmaları yürütmektedir. Müşteki lehine olarak tüm hukuki itirazları yasal süresi içerisinde yerine getirir. Mevcut dosya durumu hakkında müvekkiline bilgi vererek onun dava süreci hakkında bilgilenmesini sağlar.
MÜŞTEKİ, ŞİKÂYETİNİ NEREYE YAPMALIDIR? ŞİKÂYET HAKKI NASIL KULLANILIR?
Suça ilişkin ihbar veya şikâyet, Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına yapılabilir. Valilik veya kaymakamlığa ya da mahkemeye yapılan ihbar veya şikâyet, ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir. Yurt dışında işlenip ülkede takibi gereken suçlar hakkında Türkiye’nin elçilik ve konsolosluklarına da ihbar veya şikâyette bulunulabilir. Bir kamu görevinin yürütülmesiyle bağlantılı olarak işlendiği iddia edilen bir suç nedeniyle, ilgili kurum ve kuruluş idaresine yapılan ihbar veya şikâyet, gecikmeksizin ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir. İhbar veya şikâyet yazılı veya tutanağa geçirilmek üzere sözlü olarak yapılabilir. İhbar ve şikâyet konusu fiilin suç oluşturmadığının herhangi bir araştırma yapılmasını gerektirmeksizin açıkça anlaşılması veya ihbar ve şikâyetin soyut ve genel nitelikte olması durumunda soruşturma yapılmasına yer olmadığına karar verilir. Bu durumda şikâyet edilen kişiye şüpheli sıfatı verilemez. Soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar, varsa ihbarda bulunana veya şikâyetçiye bildirilir ve bu karara karşı itiraz edilebilir. İtirazın kabulü hâlinde Cumhuriyet başsavcılığı soruşturma işlemlerini başlatır. Bu fıkra uyarınca yapılan işlemler ve verilen kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından görülebilir. Yürütülen soruşturma sonucunda kovuşturma evresine geçildikten sonra suçun şikâyete bağlı olduğunun anlaşılması halinde; mağdur açıkça şikâyetten vazgeçmediği takdirde, yargılamaya devam olunur. (CMK 158)
MÜŞTEKİNİN EVİNE TEBLİGAT GİDER Mİ?
Müştekiye savcılık veya mahkeme tarafından tebligat gönderilmekte olup; bu tebligat müştekinin daha önce bildirmiş olduğu adresine yapılmaktadır. Eğer müşteki, sözlü veya yazılı şikâyetinde ev adresini bildirmiş ise tebligatlar müştekinin ev adresine gönderilmektedir. Müşteki, kendisine gönderilen tebligatlar sayesinde yapmış olduğu şikâyetin neticesi hakkında bilgi sahibi olur. Eğer savcılık tarafından müştekiye Kovuşturmaya Yer Olmadığın Dair Karar gönderilirse müşteki taraf bu karara karşı yasal süresi içerisinde itiraz etme hakkına sahiptir. Müştekinin şikâyeti sonrasında sanık aleyhine kamu davası açılır ise müşteki tarafa ilgili mahkemeden duruşma gününü ve saatini bildirir tebligat gönderilir. Ceza yargılamasında usul yönünden sürelere dikkat edilmesi gerekmektedir. Süreli işlem olması halinde sürelerin kaçırılmaması büyük önem arz eder. Bu sebeple bir ceza avukatından tavsiye alınması her zaman için tavsiye edilmektedir.
