Cephede kazanılan bir askerî başarının diplomasiye tercüme edildiği eşik… Mudanya Mütarekesi, silahların sustuğu, yeni bir siyasal düzenin zemin kazandığı tarihsel bir dönemeçtir.
Mudanya Mütarekesi (İng. Armistice of Mudanya; Alm. Waffenstillstand von Mudanya; Fra. Armistice de Moudania), Türk Kurtuluş Savaşı’nın ardından, 11 Ekim 1922 tarihinde imzalanan ve fiilen savaş hâlini sona erdiren ateşkes antlaşmasıdır.
Antlaşma, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti ile İtilaf Devletleri (Birleşik Krallık, Fransa ve İtalya) arasında imzalanmış; Yunanistan, görüşmelere doğrudan katılmasa da kararların muhatabı olmuştur. Mudanya, askerî zaferin uluslararası alanda kabul gördüğü ilk resmî belgedir.
Mudanya Mütarekesi’nin arka planında, 1922 yazında kazanılan Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi bulunur. Türk ordusunun kesin zaferi, Anadolu’daki Yunan askerî varlığını sona erdirmiş; sıra, bu sonucun diplomatik olarak tesciline gelmiştir.
Mudanya’da varılan mutabakatla Doğu Trakya, savaşsız biçimde Türkiye’ye bırakılmış; İstanbul ve Boğazlar meselesi askerî çatışma olmaksızın çözüm yoluna girmiştir. Bu gelişme, Osmanlı Devleti’ni temsilen İstanbul Hükûmeti’nin fiilen devre dışı kalmasına, Ankara Hükûmeti’nin ise tek meşru muhatap olarak kabul edilmesine yol açmıştır.
Mudanya Mütarekesi, Lozan Barış Konferansı’na giden yolu açmış; Cumhuriyet’in diplomatik temellerinin atıldığı ilk resmî adım olarak tarihe geçmiştir.
► Mudanya Mütarekesi neden bir “ateşkes”tir, barış antlaşması değil?
Çünkü nihai barış koşulları henüz belirlenmemiştir. Mudanya, silahların susmasını sağlar; barışı ise Lozan tesis eder.
► Yunanistan neden masada yoktu?
Askerî yenilgi sonrası diplomatik inisiyatif İtilaf Devletleri’ne geçmiştir. Yunanistan, dolaylı taraf konumundadır.
► Mudanya, İstanbul’un kaderini nasıl etkiledi?
İstanbul ve Boğazlar üzerindeki fiilî işgal sürse de, siyasal egemenlik meselesi Ankara lehine çözülme sürecine girmiştir.
► Mudanya’nın Ankara Hükûmeti açısından önemi nedir?
Uluslararası alanda muhatap alınmasının ilk resmî belgesidir. Bu yönüyle siyasal meşruiyetin dönüm noktasıdır.
► Mudanya imzalanmasaydı ne olurdu?
Büyük olasılıkla yeni bir askerî çatışma, özellikle Trakya ve Boğazlar hattında kaçınılmaz hâle gelirdi.
Mudanya Mütarekesi, Kurtuluş Savaşı anlatılarında çoğu zaman Büyük Taarruz’un gölgesinde kalır. Ancak tarihî belgesellerde, ders kitaplarında ve akademik çalışmalarda “askerî zafer–diplomatik sonuç” ilişkisinin en berrak örneklerinden biri olarak ele alınır. Popüler hafızada Mudanya, sessiz ama belirleyici bir eşik olarak yer tutar.
Mudanya Mütarekesi, savaş meydanında kazanılan bir sonucun masa başında kaybedilmediğinin kanıtıdır. Türkiye’nin askerî kudretini siyasal meşruiyete dönüştürdüğü bu belge, Cumhuriyet’e giden yolun en kritik duraklarından biridir. Gürültüsüzdür; fakat etkisi derindir.
► CAMP DAVID ANLAŞMASI
► SCHENGEN ANLAŞMASI
► ULUS DEVLET
► ULUSLARARASI İLİŞKİLER
► 1923 BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ
