Memetokrasi, internet memeleri (mizah, görsel içerik, slogan ya da kısa videolar) aracılığıyla siyasal söylemin şekillendiği, kamuoyunun bu içeriklerle yönlendirildiği ve siyasetin iletişimsel gücünü memler üzerinden kurduğu yeni nesil bir siyasal kültür biçimidir.
Terim, “meme” (internette hızla yayılan kültürel içerik) ve “krasi” (yönetim) kelimelerinin birleşiminden türetilmiştir.
Memetokrasi; geleneksel siyasi iletişimin yerini dijital, mizahi ve çoğu zaman yüzeysel bir siyasallaşma biçiminin aldığı durumu ifade eder.
İnternet çağında, özellikle sosyal medya platformlarının yaygınlaşmasıyla politik tartışmalar da dijital ortama taşındı.
2010’lu yıllarda başlayan bu süreçte, politik kampanyalar ve protestolar görsel espri diliyle yürütülmeye başlandı.
“Düşünce yerine imgeler”, “tartışma yerine sloganlar” hâkim oldu.
ABD seçimleri, Brexit süreci, Arap Baharı, Gezi Parkı Protestoları gibi olaylar memetokrasinin yükselişinde belirleyici oldu.
Bir meme dakikalar içinde milyonlarca kişiye ulaşabilir.
Viral olma potansiyeli, politik etkiyi hızlandırır.
Karmaşık meseleler, birkaç kelime ve bir görselle indirgenebilir.
Bu durum, siyaseti daha ulaşılır ama daha yüzeysel kılabilir.
Eleştiri, hiciv ve ironinin gücüyle toplumsal olaylar değerlendirilir.
Ciddi meseleler, gülme üzerinden yeniden çerçevelenir.
Memler, algı oluşturmak, düşman yaratmak veya kahraman inşa etmek için kullanılır.
Bir politik figür, birkaç meme ile ya parlatılır ya da itibarsızlaştırılır.
Her birey içerik üreticisi olabilir.
Siyasal mizah artık yalnızca karikatüristlere ya da gazetelere ait değildir.
Siyasi farkındalığı artırır.
Genç nesillerin siyasete katılımını kolaylaştırır.
Alternatif bir kamusal alan yaratır.
Eleştirel düşünme becerisini teşvik eder.
Kutuplaşmayı derinleştirebilir.
Dezenformasyon ve manipülasyon yayılabilir.
Siyasetin ciddiyetini “oyunlaştırabilir”.
Derinlikli politik analiz yerini gülüp geçilen sloganlara bırakabilir.
Memetokrasi, siyaseti demokratikleştirdiği kadar basitleştirip araçsallaştırma riskini de taşır.
Donald Trump, memlerle gündem oldu: “Covfefe”, “Small Hands”, “Make America Meme Again”
Bernie Sanders’ın eldivenli hali viral hâle geldi.
Joe Biden ve Kamala Harris memeleri genç seçmene ulaşmak için kullanıldı.
Gezi Parkı döneminde: “TOMA’ya limon”, “Zulüm 1453’te başladı”, “Kırmızılı Kadın” memeleri
Politik figürlerin konuşmaları, mimikleri ve gafları sosyal medyada memleşti.
Greta Thunberg’in ifadeleri memlere dönüştü.
Vladimir Putin ve “at sırtındaki çıplak fotoğrafı” politik mizahın simgelerinden biri hâline geldi.
KİTAPLAR VE MAKALELER
Memes to Movements – An Xiao Mina
This is Not Propaganda – Peter Pomerantsev
Kültürel çalışmalar dergilerinde “memetik siyaset” başlıklı yazılar
BELGESELLER VE DİZİLER
The Social Dilemma (Netflix): Algı mühendisliği ve içerik manipülasyonu
Don’t F**k With Cats: Dijital aktivizm ve memetik etki
DİJİTAL KÜLTÜRDE
Reddit, 4chan, 9gag gibi platformlarda siyasi memlerin üretimi
TikTok ve Instagram’da politik skeç ve espriler
Memetokrasi, 21. yüzyılın siyaset yapma biçiminde radikal bir dönüşüm yaratmıştır.
Seçmen artık yalnızca oy vermez; meme üretir, hashtag başlatır, kampanya tasarlar.
Ancak bu güç, sorumlulukla ve medya okuryazarlığıyla dengelenmezse, toplumlar yalnızca gülüp geçen değil, gerçeği kaçıran kalabalıklara dönüşebilir.
