Gerçek ile hayalin iç içe geçtiği, kuşaktan kuşağa aktarılan sözlü miras.
Masal (İngilizce: Fairy Tale, Almanca: Märchen, Fransızca: Conte), olağanüstü olayların, doğaüstü varlıkların ve evrensel temaların işlendiği sözlü ya da yazılı anlatı türüdür. Genellikle “bir varmış, bir yokmuş” formülüyle başlar ve dinleyeni gerçekliğin dışına taşıyarak hem eğlendirir hem de öğütler içerir. Masalların kahramanları çoğu zaman sıradan insanlardır; ancak cinler, periler, devler, cadılar da bu dünyaya eşlik eder.
Masalların kökeni sözlü kültüre dayanır. Antik çağlardan itibaren toplumlar, değerlerini, korkularını ve umutlarını masallarla aktarmıştır. Hint kültüründen Pançatantra, Arap geleneğinden Binbir Gece Masalları, Avrupa’dan Grimm Kardeşler’in derlemeleri masal geleneğinin evrenselliğini gösterir.
Türk masal geleneğinde Keloğlan, Nasreddin Hoca, peri kızları ve devler başlıca figürlerdir. Masallar yalnızca çocuklara değil, yetişkinlere de toplumsal değerleri, bilgelik derslerini ve kolektif kimliği aktarmak için söylenmiştir.
Modern dönemde masallar edebiyat, sinema ve animasyon aracılığıyla yeniden üretilmekte; Walt Disney’in klasik animasyonları, masalları küresel popüler kültürün vazgeçilmez parçaları hâline getirmiştir.
► Masal ile efsane arasındaki fark nedir?
Efsane tarihî ya da yarı tarihî bir çekirdeğe dayanır, masal ise tamamen hayal gücüyle kurulur.
► Masallar neden evrenseldir?
Çünkü korku, sevgi, cesaret, adalet gibi insani duygular ve temalar kültürden kültüre değişmez.
► Grimm Kardeşler masalları neden önemlidir?
Çünkü Avrupa masal geleneğini derleyip yazıya geçirerek hem kültürel mirası korudular hem de edebiyat tarihine yön verdiler.
► Türk masallarının özgün yönü nedir?
Göçebe yaşamın izleri, mizah duygusu ve halk bilgeliklerinin güçlü biçimde yer almasıdır.
► Masallar günümüzde hâlâ işlevsel mi?
Evet. Çocuk gelişiminde, psikolojik terapilerde ve popüler kültürde masallar yeni formlarda yaşamaya devam ediyor.
Edebiyat: Andersen’in Kibritçi Kız’ı, modern masalların en dokunaklı örneğidir.
Sinemada: Disney’in Pamuk Prenses, Külkedisi, Küçük Deniz Kızı uyarlamaları.
Müzikte: Masal temaları, senfonik müzikten popa kadar pek çok türde ilham kaynağı olmuştur.
Oyunlarda: The Wolf Among Us ve Ni no Kuni gibi yapımlar masal öğelerini yeniden işler.
Masal, insanlığın hayal gücünün en eski aynalarından biridir. Zamanı aşarak hem çocuklara hem yetişkinlere aynı soruyu sordurur: “Eğer bir varmış, bir yokmuş olmasaydı, biz nasıl hayal kurardık?”
