Kesteven vilayetinin Barones’i Margaret Thatcher (1925 – 2013) kesintisiz 11 yıl İngiltere Başbakanlığı yaptı. Başbakanlığı döneminde Güney Atlantik’te savaş kazandı; Sovyet Komünizminin çökmesine yardım etti; gerek yurtta gerekse yurtdışında kapitalizmin zaferini yeniden ilan etti. Britanya’nın ilk kadın başbakanıydı.
Hilda Margaret Roberts adıyla dünyaya gelen Thatcher, Granthamli küçük bir tüccarın kızıydı. Oxford Üniversitesi’nden kimya diploması aldıktan sonra uzmanlığı vergi hukuku olan bir avukat oldu. Varlıklı işadamı Denis Thatcher ile evlendi ve 1959’da Fincley bölgesinden seçilerek Parlamentoya ilk adımını attı.
Thatcher ilk olarak 1970’de Edward Heath hükümetinde Eğitim Bakanı olarak Kabineye girdi. Heath’in 1975’teki başarısız iki genel seçim denemesinin ardından parti liderliğini için Heath’le kıyasıya yarıştı; birçok kişinin şaşkın bakışları arasında ve partinin aşırı uçlarının tam ortasında yer alan Heath’in dinmeyen burukluğuna rağmen zafer, mücadeleyi elden bırakmayan anti-sosyalist Thatcher’ın oldu.
1979 Genel seçimlerinde bütün oyları silip süpüren Thatcher rahatsız edici bir başlangıç yaptı. Devletin sınır bölgelerini eski konumuna getirme; iktisadi faaliyetleri ve sanayiyi devlet müdahalesi ve sübvansiyonlarından kurtarma; diğer yandan kamu harcamalarını kısma gibi politikaları sonucu faiz oranları ve işsizlik tırmanışa geçti. İşsizlerin sayısı üç milyonla en yüksek noktaya ulaştı. Fakat Thatcher, serbest piyasa güçlerinin tek başına daimi refahı sağlayacağına olan inancıyla herkese meydan okudu.
Thatcher, ülkeyi Arjantin’e karşı savaşa sürükleyerek ününü daha da pekiştirdi. Hedef, Arjantin’in çok eskiden beri toprak talep ettiği, Britanya’nın Güney Atlantik’teki uzak bir sömürgesi olan Falkland Adalarını istila etmesi üzerine, Adaları tekrar ele geçirmekti. Thatcher savaşa girmekle büyük bir risk alıyordu; fakat sonunda tüm dünyaya ve Britanya’ya kararlılığını kanıtlamış oldu. Falkland Adalarının ele geçirilmesinin hemen ardından Thatcher zayıf ve bölünmüş bir muhalefete karşı ikinci başkanlık süresini ezici bir zaferle kazandı.
Thatcher bu kez özelleştirme ve fiyat serbestisesi gibi konularda daha radikal bir program izledi. İlk ve son olarak sendikaların gücünü kırmaya yönelik düzenlemeler yaptı. Vergi indirimi getirdi; sağlık ve eğitimi serbest piyasa mekanizmalarına teslim etti. 1984 – 85 devresinde grev yapan kömür madeni işçileriyle karşı karşıya geldi. İşçiler devlet sübvansiyonlarıyla madenlerin açık tutulmasını talep ediyordu ve ülke çapında protestoları tetiklemişlerdi. Zafer yine Thatcher’ın oldu. Devletin mülkiyetinde olan işletmelerin satışı sonunda devletin maaş giderleri arasında eğitim, sağlık ve savunmadan başka bir şey kalmayıncaya kadar hızla devam etti. Telekomünikasyon, hava sahası, televizyon, radyo, benzin, elektrik, su, devlet havayolları, British Çelik ve toplu konutlar bir bir satılmıştı. Britanya’daki bireysel hissedarların sayısı üç katına çıkarken, bir buçuk milyon insan devletin malı olan evlerini satın almıştı. Tahtcher’ın özelleştirme politikaları tüm dünyada tutuldu ve son on yıl itibariyle elliden fazla ülke benzer politikaları yürütmeye başladı.
1984’te, İrlanda Cumhuriyet Ordusu’nun (IRA) düzenlediği bombalı saldırı sırasında, Brighton’daki Muhafazakar Parti konferansında bulunan Thatcher ölümden döndü. IRA, Thatcher’ın Cumhuriyetçi açlık grevi eylemcileriyle görüşmeyi reddetmesinin intikamını almayı planlamıştı. Kuzey İrlanda’daki Britanya hapishanelerinde açlık grevi yapan eylemcilerden on kişi hayatını kaybetti.
Thatcher, çelik gibi iradesini 1986’da Londra’nın idari organı Büyük Londra Meclisi’ni kaldırdığı zaman bir kez daha ortaya koydu. Meclisin sosyalist lideri Ken Livingstone’a ayıracak vakti yoktu.
Thatcher, 1987’de üçüncü kez başkanlık seçimlerini kazanarak yeni bir rekora imza attı. Artık bir dünya lideriydi ve Amerika Başkanı Ronald Reagan ile yakın ilişkiler kurmuştu. Reagan, Falkland krizinde kar paylarını bağışlayarak Amerikan desteğini hissettirdi. ‘Şeytan İmparatorluk’ olarak tanımladıkları Sovyet Komünizmine karşı omuz omuza savaştılar. Sovyet lideri Mikhail Gorbaçov, Thatcher’a ‘Demir Leydi’ diye hitap ederek ona dolaylı yollardan iltifat ediyordu. Thatcher, Reagan’ın yeniden silahlanma politikalarını tüm gayretiyle destekledi. Reagan, bunun sonunda Gorbaçov’la müzakere masasına oturdu; Gorbaçov büyük çapta reform programını başlattı ve neticede, Komünizmin çöküşü gerçekleşti.
Thatcher, 1989’da öfkeli protestolara neden olan oy kullanma vergisini getirdi. Bu sıralarda, kendi Kabinesine karşı sert tutumları ve Avrupa Birliği’ne karşı öfkeli muhalefeti bir dizi istifaya yol açtı; Savunma Bakanı Michael Heseltine ve uzun yıllardır hizmetinde olan Dışişleri Bakanı Geoffrey Howe’un 1990’da istifası dikkat çekiciydi. Dışişleri Bakanının Parlamentodaki istifa konuşması Thatcher’ın birkaç hafta sonraki düşüşüne zemin hazırlayan olayları tetikledi. Heseltine başkanlık yarışında Thatcher’ı zorladı; seçimleri kazanmayı başaramasa da Thatcher’ı partinin azımsanmayacak bir çoğunluğunun artık değişim istediğine ikna edecek kadar oy toplamıştı. Thatcher emekliye ayrıldı; iki yıl sonra da siyasetin ön saflarından çekildiğini açıklayarak Lordlar Kamarasında Barones unvanıyla yerini aldı.
KRONOLOJİ
1925 13 Ekimde Grantham, Lincolnshire’da doğdu
1959 Parlamentoya girdi
1975 Muhafazakar parti başkanlığı
1979 Başbakan oldu
1982 Falklands Savaşı
1983 İkinci genel seçimleri kazandı
1987 Üçüncü genel seçimleri kazandı
1990 Parti liderliğini kaybetti
BAZI EFSANEVİ SÖZLER
