Zenginlerin yalnızca serveti değil, devlet politikaları üzerindeki etkisi de büyüyor. Mali oligarşi, sermaye elitlerinin demokrasiyi şekillendirdiği; para gücünün halk iradesine baskın geldiği bir yönetim biçimini tanımlar.
Mali oligarşi, ekonomi üzerinde büyük ölçüde denetim sahibi olan sınırlı sayıda sermaye grubunun veya bireyin, siyasal iktidar üzerinde de doğrudan ya da dolaylı etkide bulunduğu yönetim biçimidir.
Genellikle bankacılık, büyük holdingler, finans piyasaları ve çok uluslu şirketler aracılığıyla şekillenir.
Bu yapı, klasik oligarşiden farklı olarak yalnızca siyasî güce değil, ekonomik hegemonyaya da dayanır.
Halkın seçtiği temsilciler yerine, “görünmeyen güçlerin” sistem üzerinde belirleyici olması, demokratik temsilin zaafa uğramasına neden olur.
1. Lobicilik ve yasa yapım süreci üzerindeki etki
2. Seçim kampanyalarının büyük sermaye tarafından finanse edilmesi
3. Medya kontrolü aracılığıyla kamuoyunun yönlendirilmesi
4. Kriz dönemlerinde kurtarma paketlerinden en çok faydalanan grupların aynı olması
5. “Too big to fail” (batamayacak kadar büyük) bankalar ve şirketler
ABD:
Wall Street’in 2008 küresel krizindeki rolü
Büyük teknoloji şirketlerinin (GAFA: Google, Apple, Facebook, Amazon) siyasal süreçlere etkisi
Seçim finansmanında süper PAC’ler (Political Action Committees)
Rusya:
Sovyet sonrası dönemde ortaya çıkan “oligarklar”
Doğal kaynaklar üzerinden zenginleşen ve siyasal elitlerle ittifak kuran azınlıklar
Latin Amerika:
Medya–finans–tarım tekellerinin hükümetler üzerindeki yoğun etkisi
Halk hareketlerinin sıklıkla bu yapılarla çatışması
Türkiye:
İhale sistemi, medya sahipliği ve kamu kaynaklarının belirli sermaye gruplarına yönlendirilmesi üzerinden süregelen tartışmalar
Eşitsiz temsil:
Yasaların halk yararına değil, büyük sermaye yararına düzenlenmesi
Ekonomik elitlerin siyasal elitlerle ittifakı:
“Dönen kapı” (revolving door) sistemiyle iş dünyasından siyaset kadrolarına geçiş
Görünmez iktidar yapısı:
Şeffaflık ilkesinin zedelenmesi
Halkın politika üzerindeki gerçek etkisinin azalması
Kitap Dünyasında
Kapital – Thomas Piketty: Servet birikimi ve eşitsizliğin artışı
Oligarşi – Jeffrey A. Winters: Modern oligarşi türlerinin sınıflandırılması
Wall Street’in Yüzü – Michael Lewis: Finans elitlerinin yükselişi
Sinemada ve Belgesellerde
The Big Short (2015): 2008 krizine giden süreçte finansal elitlerin rolü
Inside Job (2010): Finansal sistemin iç yüzü ve sorumlular
Capitalism: A Love Story – Michael Moore: ABD’de mali oligarşinin çarpıcı portresi
Oyunlarda
Watch Dogs serisi: Dijital güç ve kurumsal denetimin distopik yansımaları
Cyberpunk 2077: Mega şirketlerin toplum üzerindeki kontrolü
Mali oligarşi, yalnızca bir ekonomik model değil, güç ve temsil ilişkilerini dönüştüren bir siyasal yapıdır.
Bu sistemde sermaye sahipleri; seçim sonuçlarından, halkın taleplerinden veya demokratik süreçlerden bağımsız olarak karar alma mekanizmalarını etkileyebilir.
Dolayısıyla mali oligarşi, çağdaş demokrasilerin en büyük çelişkilerinden birini oluşturur: temsilî demokrasi ile ekonomik elitizmin çatışması.
Bu madde ilginizi çektiyse aşağıdaki maddelere de göz atabilirsiniz:
