İşveren veya işveren vekili tarafından kendi teşebbüsü ile veya bir işveren kuruluşunun verdiği karara uyarak işçilerin, işyerinde faaliyetin tamamen durmasına sebep olacak tarzda, topluca işten uzaklaştırılmasına lokavt denilir.
İşverenin, toplu görüşmeler sırasında, toplu iş uyuşmazlığının istediği doğrultuda çözümlenmesini sağlamak için işyerini kapatması ve işçilerin iş sözleşmelerine son vermesi lokavttır.
Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması ve işçi sendikası tarafından grev kararı alınması hâline kanuni lokavt denir. Kanuni lokavt açısından işten uzaklaştırma mutlaka geçici olmalıdır. Kanuni lokavtın unsurları arasında, mesleki amaç, Kanun’da öngörülen yönteme uygunluk ve lokavt yasağı veya engelinin bulunmaması vardır.
Kanuni lokavta uğramış olan işçilerin iş sözleşmelerinden doğan hak ve borçları, lokavtın sona ermesine kadar askıda kalır ve işçiler bu sürede başka bir işverenin yanında çalışamazlar. Lokavt süresince işçiler iş görme, işveren de ücret ödeme borcu altında değildir. Ancak kanuni lokavt süresince işçi ve işverenin karşılıklı gözetme ve sadakat borcu devam eder.
Kanuni lokavt süresi içinde işveren, iş sözleşmeleri askıda kalan işçilerin yerine Kanun’da istisnaları belirtilmiş kişiler haricinde sürekli ya da geçici olarak başka işçi alamaz veya başkalarını çalıştıramaz.
Lokavtın sona ermesiyle birlikte askıya alınan iş sözleşmesinden kaynaklanan borçlar yeniden yürürlük kazanır. Dolayısıyla işçi iş görme borcunu ifaya ve işveren de ücret ödemeye başlar. Kanuni lokavtın sona ermesine rağmen işveren işçilerin tamamına iş vermezse, işverenin bu davranışı kanun dışı lokavt teşkil eder.
Mesleki amaç taşımayan, Kanun’a uygun olarak yapılmayan yahut lokavt yasağı veya engeli bulunmasına rağmen yapılan lokavta kanun dışı lokavt denir. Kanun dışı lokavt durumunda, işveren, işçilerin lokavt süresine ait iş sözleşmesinden doğan bütün haklarını bir iş karşılığı olmaksızın ödemek ve uğradıkları zararları gidermek zorundadır. Kanun dışı lokavt yapılması hâlinde işçiler iş sözleşmelerini, lokavtın kanun dışı olduğunu öğrendiği günden başlayarak 6 iş günü ve herhalde kanun dışı lokavtın bittiği günden itibaren 1 yıl içinde haklı sebeple feshedebilirler. Kanun dışı lokavt devam ettiği müddetçe, 6 iş günlük süre işlemez.
Lokavt yasal mı?
Eğitim ve öğretim kurumlarında, çocuk bakım yerlerinde ve huzurevlerinde, Mezarlıklarda, Mili Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde, grev ve lokavt yapılması yasaktır.
Lokavt sonrası ne olur?
Lokavta maruz kalan işçilerin iş sözleşmeleri grev ve lokavt süresince askıda kalır. Grev ve lokavt süresince iş sözleşmeleri askıda kalan işçilere bu dönem için ücret ve sosyal yardımlar ödenemez, SGK primleri yatırılmaz, bu süre kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz.
Lokavt kararını kim alır?
İşveren lokavt kararı almak zorunda değildir. İşçi sendikası zamanında grev kararı almaz ise, yetki belgesi hükümsüz kalabilir fakat işveren için aynı durum söz konusu değildir. İşverenin bir sendika üyesi olması durumda, lokavt kararını mutlaka sendika vermek zorundadır.
Lokavt kararı nasıl alınır?
Uyuşmazlığın tarafı işveren sendikası veya sendikasız işveren grev kararının tebliğinden itibaren 60 gün içinde lokavt kararı alabilir. Lokavt kararı bu süre içinde 6 iş günü öncesinden karşı tarafa bildirilecek tarihte uygulanabilir. Grev ve lokavt kararları kararı alan tarafça işyerinde ilan edilir.
Lokavt çeşitleri nelerdir?
Lokavt genel hatları ile ele alındığında ikiye ayrılır. Bunlar, kanuni lokavt ve kanun dışı lokavt şeklinde belirlenir.
Kanuni lokavt; iş veren ile işçiler arasında meydana gelmiş uyumsuzluk ya da anlaşmazlığın işveren kanununa uygun şekilde işlenmesidir. Yani kısaca kanuni lokavt, Lokavt kanununa uygun şekilde ilerlenmesi durumudur.
Bir diğer lokavt çeşidi ise kanun dışı lokavttır. Bu durumda işveren kanuni uygulamaları takip etmeyerek aksine kanun maddelerini çiğneyerek işçiyi uzaklaştırması kanun dışı lokavttır. Bu duruma, dayanışma lokavtı ve siyasal amaçlı lokavt örnek gösterilebilir.
Lokavtın yasak olduğu haller nelerdir?
Lokavt şartları ve maddeleri 1982 Anayasası’nın 54. Maddesine göre düzenlenmiştir. Bu düzenleme bağlamında lokavt sırasında kamu malına zarar vermek yasaktır. Lokavt sırasında işçiler, iş yerine maddi zarar vermesi durumunda iş yerinin bağlı olduğu sendika oluşan maddi hasarı iş yerine tazmin eder. Bu durumların dışında hayati önem taşıyan ve vatandaşların sürekli olarak ihtiyaç duyabileceği birimlerde lokavt ve grev faaliyeti yasaktır. Bu birimler şu şekilde sıralanabilir:
Cenaze işlemleri ile ilgilenen birim ve kurumlar
Hayati önem taşıyan; sağlık klinikleri, eczaneler ve hastane vb. gibi yerler
İnsan hayatını kurtarmakla görevlendirilen kurum ve kuruluşlar
Huzurevleri, çocuk ıslah evleri ve eğitim verilen kuruluş ve okullar
Vatandaşın güvenliğini sağlayan ve savunma amaçlı ihtiyaçlarını karşılayan askeri birim ve bakanlıklar
Gündelik yaşamı doğrudan etkileyen su, elektrik, petrol, gaz vb. gibi kurumlar
Bunların dışında ülke genelinde seferberlik ya da savaş ilanı durumlarında lokavt ve grev yasaktır.
Kaynak:
Vona Hukuk Bürosu (Lokavt Nedir? – (vonahukuk.com)
Demirkılıç Hukuk Bürosu (Makale Detay – Demirkılıç Hukuk Bürosu (demirkilichukuk.com)
Magdeburger Sigorta (Lokavt Nedir? Lokavt Çeşitleri – Magdeburger Sigorta)
