Gecenin sessizliğinde zihnin karanlık yüzünü açığa çıkaran rahatsız edici rüya.
Kâbus (İngilizce: Nightmare, Almanca: Albtraum, Fransızca: Cauchemar), uyku sırasında görülen yoğun korku, kaygı ve dehşet duygusu uyandıran rüyadır. Kimi zaman kişi rüyada bağırmak ya da hareket etmek ister ama yapamaz; bu durum halk arasında “karabasan” diye anılır.
Kâbus kavramı farklı kültürlerde farklı biçimlerde yorumlanmıştır. Antik Yunan’da kâbuslar tanrıların ya da ruhların mesajı olarak görülürdü. Orta Çağ Avrupa’sında ise “incubus” ve “succubus” gibi yaratıkların insanlara musallat olduğu düşünülmüştür.
Türk kültüründe kâbus çoğu kez cin, peri veya kötü ruhlarla ilişkilendirilmiş; “karabasan” adıyla halk inanışlarına girmiştir. Modern bilimdeyse kâbuslar, REM uykusunun bozulması, stres, travma ya da uyku bozukluklarıyla açıklanır.
► Kâbus ile rüya arasındaki fark nedir?
Her kâbus bir rüyadır; ancak her rüya kâbus değildir. Kâbus, özellikle korku ve kaygı uyandıran rüyalara verilen addır.
► Kâbus neden daha çok REM uykusunda görülür?
Çünkü bu evre, beynin en aktif olduğu dönemdir. Görsel ve duygusal yoğunluk bu sırada zirveye çıkar.
► Kâbus görmek psikolojik bir sorun mudur?
Sıklığına göre değişir. Ara sıra kâbus görmek normaldir; ancak travma sonrası stres bozukluğu gibi durumlarda tekrarlayan kâbuslar ciddi bir semptom olabilir.
► Kâbusun kültürel anlamı nedir?
Birçok toplumda kâbus, ruhsal baskının ya da metafizik varlıkların işareti olarak yorumlanmıştır.
► Kâbusu önlemek mümkün mü?
Stresin azaltılması, düzenli uyku, ağır yemeklerden kaçınmak ve uyku hijyenine dikkat etmek kâbus sıklığını azaltabilir.
Edebiyat: Edgar Allan Poe’nun öykülerinde kâbus atmosferi yoğundur.
Sinemada: A Nightmare on Elm Street serisi, kâbus kavramını modern korku ikonuna dönüştürmüştür.
Sanatta: Johann Heinrich Füssli’nin ünlü tablosu The Nightmare, karabasan temasını resmeder.
Müzikte: Rock ve metal sahnesinde “nightmare” kavramı, korku ve karanlık metaforlarıyla sıkça kullanılır.
Kâbus, insan zihninin karanlık aynasıdır. Kimi zaman korkunun, kimi zaman bastırılmış arzuların ifadesidir. Hem biyolojik hem kültürel yönleriyle insanlığın en eski deneyimlerinden biridir.
► RÜYA
► KARABASAN
► KAGE
► BİLİNÇDIŞI
► PSİKANALİZ
