John Sobieski (1624-96) Polanya’nın son en büyük kralıydı. Tarihte bir dönüm noktası olan başarısı 1683’te Osmanlıların Viyana Kuşatmasının önünü kesmek olmuştur. Ancak Kral III. John olarak Osmanlılara karşı Hıristiyan Avrupası’nın savunucusuyken kendi krallığını tehlikeli bir devletin eline bırakmıştır.
John Sobieski, Tatarların Lwów yakınlarındaki Oleko’ya baskın düzenledikleri sırada devam eden fırtınada doğdu. Soylu bir aileden geliyordu. Savaşa aşina bir dünyada büyüdü; anne tarafından büyük babası ve abisinin kafası Tatarlar tarafından savaş alanında kesilmişti; amcası ise Tatarların tutsaklığında ölmüştü. Yetiştiği Polonya’nın güneydoğusu, yıllardır Avrupa’nın güney sınırlarını aşındıran ve giderek güç kazanan Osmanlı İmparatorluğunun cephe hattının yakınlarındaydı. Sobieski’nin çok küçük yaşlarda kendisine askeri bir kariyer çizmesi hiç de şaşırtıcı değildi; ilk 1648’de orduya girdi.
1655-60 Polonya-İsveç savaşında ve 1667’de Kazaklarla Tatarlara karşı mücadelelerde kendisini fark ettirdi ve Kara kuvvetleri komutanı tayin edildi; 1668’de ise Polonya ordusunun başkomutanı oldu. Tesadüfen Polonya Kralı Michael Wisniowiecki’nin ölümünden bir gün sonrasına denk düşen gün, Dniester’deki – bugünkü Ukrayna – Chocim Savaşında bütün bir Osmanlı ordusunu bozguna uğratarak Türklere karşı bir zafer kazandı. O andan itibaren ülkenin en başarılı generallerinden biri olan Sobieski, ertesi yıl Polonya Kralı III. John olarak ölen Kral Michael’ın yerine geçti. Aynı zamanda asker olan bir Kral olarak zamanını ve enerjisinin çoğunu Polonya ordusunu modernleştirmeye adadı.
Yurtdışında, Türklerin müttefiki olan Fransızlara başta yakın davrandı. Böylelikle Doğu Prusya’da toprak kazanmaya odaklanabilirdi. Kısmen Fransa’nın teşvikiyle Türklerle barış için girişimde bulundu, ancak sonradan, Osmanlıların Polonya ve Avrupa için ciddi tehlikeler oluşturduğuna dair içgüdüsel kanaatine geri döndü. Dolayısıyla, Fransa’yla yollarını ayırdı ve 1683’de Kutsal Roma İmparatoru I. Leopold ile karşılıklı savunma paktı imzaladı. İki hükümdar da Osmanlıların başkentlerine saldırması halinde diğerinin savunması için yardıma gitmeyi taahhüt ediyordu. Birkaç ay sonra Sadrazam Kara Mustafa Paşa komutasındaki dev bir Osmanlı ordusu ile Habsburg kuvvetlerini yok etme niyetiyle Leopold’un başkenti Viyana’ya doğru ilerlemeye başladı.
Sobieski derhal Viyana’nın savunması için yardıma koştu. En yüksek rütbeli askeri lider olarak bütün yardım kuvvetlerinin komutasını eline aldı; 12 Eylül 1683’de Kahlenberg’deki Viyana ormanlarının aşağısında Osmanlı ordusuna karşı yeni bir zafer kazandı. Sobieski ve hafif süvari birlikleri Sadrazamın çadırına görülmeye değer bir hücum başlattılar. Bu zafer, Avrupa tarihinde bir dönüm noktasıydı ve 200 yıl süren Osmanlı çekilmesini başlatan savaş oldu.
Leopold tarafından iyi karşılanmasa da Sobieski seferlerine devam ederek Osmanlıları Macaristan’a kadar takip etti. Fakat yıllarca süren seferlere rağmen Osmanlılardan Romanya Prenslikleri Eflak ve Boğdan’ı almayı başaramadı ve Karadeniz kıyılarına Polonya hakimiyetini yayma çabaları da sonuçsuz kaldı.
Son bir tahlil olarak, Sobieski, Polonya’nın yakın çevresindeki diğer birçok çıkarı uğruna Osmanlıların peşine düşmekten geri kalmadı; hemen hemen hiçbir şey almadan Ukrayna’yı Ruslara bıraktı ve Litvanya’yı anarşinin eline teslim etti. Arkasında komşularının saldırısına açık zayıf ve bölünmüş bir krallık bıraktı. Sonuç olarak, yüzyıl içinde ülkesi Avrupa haritasından silindi.
Sobieski’nin Osmanlıları Viyana’da bozguna uğratması Avrupa tarihindeki dönüm noktalarından biridir.
KRONOLOJİ
1624 9 Haziran’da Olesko’da (Ukrayna) doğdu
1666 Polonya ordusunda Kara Kuvvetleri Komutanlığı
1668 Polonya Ordusunun Başkomutanlığı
1673 Chocim savaşı
1674 Kral seçildi
1683 Khalenberg Savaşı, Viyana kurtarıldı
1696 17 Haziran’da Varşova yakınlarındaki Wilanow’da öldü
TUTKULU BİR KOCA
