Üretimin yükünü omuzlayan, toplumların görünmeyen kahramanı.
İşçi (İngilizce: Worker, Almanca: Arbeiter, Fransızca: Ouvrier), ücret karşılığında bedensel veya zihinsel emeğini ortaya koyan kişidir. Çalışma ilişkilerinde işçi, genellikle işverenin sunduğu koşullarda emek harcayan ve emeğinin karşılığında ücret alan tarafı temsil eder. Hukuki tanımlarda işçi, “bir iş sözleşmesine dayanarak bağımlı çalışan” olarak ifade edilir.
İşçi kavramı tarih boyunca farklı biçimlerde ortaya çıkmıştır. Antik çağlarda kölelik ve serflik sistemleri, modern anlamda işçiliğin öncülleri sayılabilir. Sanayi Devrimi (18. yüzyıl sonları – 19. yüzyıl başları) ile birlikte makineleşme hızlanmış, kırsal alanlardan kentlere göç başlamış ve işçi sınıfı toplumsal bir güç hâline gelmiştir.
Karl Marx ve Friedrich Engels, 19. yüzyılda işçiyi tarihin motor gücü olarak tanımlarken, 20. yüzyıl boyunca işçiler sendikalar aracılığıyla hak arama mücadelesinde başrolü üstlenmiştir. Türkiye’de ise işçi hareketi özellikle 1960’lı ve 1970’li yıllarda yükselmiş, 15-16 Haziran 1970 olayları işçi sınıfı tarihinin dönüm noktalarından biri olmuştur.
Günümüzde işçi kavramı yalnızca fabrika emeğini değil; inşaat, hizmet, lojistik, tarım, hatta dijital platformlarda çalışanları da kapsayacak biçimde genişlemiştir.
► İşçi ile emekçi arasında fark var mıdır?
İşçi, hukuki olarak bir iş sözleşmesine bağlı çalışan kişidir. Emekçi ise daha geniş bir terimdir; işçiyi de, kendi hesabına çalışanı da kapsar.
► Sanayi Devrimi işçiyi nasıl değiştirdi?
Emeğin kitleselleşmesini sağladı; köyden kente göç eden milyonlar modern anlamda işçi sınıfını oluşturdu.
► Türkiye’de işçi hareketinin en önemli kırılma anı nedir?
1970’teki 15-16 Haziran olaylarıdır; yüz binlerce işçinin katıldığı bu eylemler, sendikal haklar için bir dönüm noktası olmuştur.
► Günümüzde dijitalleşme işçiliği nasıl dönüştürüyor?
Platform işçiliği (ör. kuryeler, sürücüler) ve esnek çalışma biçimleri yeni tartışmalar yaratmaktadır.
► İşçi yalnızca mavi yakalı mı olur?
Hayır. Beyaz yakalılar da hukuken işçi statüsünde olabilir; mesele, bir işverene bağımlı çalışmaktır.
Edebiyat: Maksim Gorki’nin Ana romanı, işçi sınıfının mücadelesini simgesel bir şekilde anlatır.
Sinemada: Charlie Chaplin’in Modern Times (1936), işçinin makineleşme karşısındaki yalnızlığını ölümsüzleştirmiştir.
Müzikte: İşçi marşları, türküleri ve protest şarkıları emek kültürünün belleğinde güçlü bir yere sahiptir.
Türkiye’de: Yılmaz Güney’in filmleri, işçi sınıfı sorunlarını sinemaya taşımıştır.
İşçi, tarih boyunca üretimin merkezinde yer almış, emeğiyle toplumsal dönüşümlere yön vermiştir. Günümüzde kavram hem klasik sanayi işçilerini hem de dijital çağın yeni emek biçimlerini kapsayacak kadar genişlemiş, ancak özünde aynı kalmıştır: emeğiyle hayatını kazanan insan.
► SANAYİ DEVRİMİ
► GREV
► İŞÇİ SINIFI
► EGEMEN SINIF
► BEYAZ YAKA
