Günümüzün dijital çağında bilgi bir tık kadar yakında ama zihinlerimiz hiç bu kadar bulanık olmamıştı.
“Infoxication”, İngilizce “information” (bilgi) ve “intoxication” (zehirlenme) sözcüklerinin birleşiminden türeyen bir kavramdır. Türkçeye “bilgi zehirlenmesi” ya da “aşırı bilgi yüklemesi” olarak çevrilebilir. Kişinin maruz kaldığı bilgi miktarının zihinsel kapasitesini aşması durumunu tanımlar. İnternetin, sosyal medyanın ve dijital medya araçlarının yaygınlaşmasıyla birlikte bireyler saniyede yüzlerce veriye, görüşe, uyarana maruz kalmakta; bu da bilişsel yorgunluk, karar verememe, dikkat dağınıklığı ve kaygı bozukluklarına yol açmaktadır.
“Infoxication” terimi ilk kez 1996 yılında İspanyol iletişim bilimci Alfons Cornella tarafından ortaya atıldı. Cornella’ya göre bilgiye erişim demokratikleşmişti, fakat bu bilgi bolluğu insanların karar alma becerilerini zayıflatıyor, hatta onları felç ediyordu. 2000’li yıllarda akıllı telefonların hayatımıza girmesiyle bu sorun daha da belirgin hâle geldi. Birçok araştırma, bireylerin sosyal medya akışında durmadan yukarı kaydırarak geçirdiği zamanın verimli bilgiye değil, çoğunlukla yüzeysel içeriklere harcandığını gösteriyor.
Bilgi zehirlenmesi nasıl anlaşılır?
Karar vermekte zorlanma, sürekli “bir şeyleri kaçırma” hissi, dikkat süresinde azalma, zihinsel yorgunluk ve verimsizlik en yaygın belirtilerdir. Ayrıca kişi, edindiği bilgilerden anlamlı bütünler oluşturmakta zorlanır.
Infoxication sadece dijital çağın sorunu mu?
Hayır, ancak dijitalleşme bu sorunu daha görünür ve yaygın hâle getirdi. Yazılı kültürden televizyona geçişte de benzer bilişsel karmaşalar yaşanmıştı. Şimdi ise görsel, işitsel ve metinsel içeriklerin hepsi aynı anda zihne hücum ediyor.
Az bilgi daha mı iyidir?
Az değil, süzülmüş bilgi daha iyidir. Amaç bilgiye erişimi kısıtlamak değil; anlamlı, bağlama uygun ve işlenebilir bilgiyle ilerlemek olmalı.
Bu durumun psikolojik etkileri neler?
Sürekli çevrimiçi kalma, kaygı düzeyini artırıyor. Ayrıca “karar yorgunluğu” (decision fatigue), üretkenlik kaybı ve bilgiye karşı duyarsızlık (cognitive numbness) da gelişebiliyor.
Çözüm ne olabilir?
Dijital detoks, bilgi diyeti, içerik filtreleme uygulamaları ve zaman sınırlayıcı teknikler en sık önerilen çözümler arasında. Ayrıca güvenilir bilgi kaynaklarını seçmek ve her bilgiye hemen tepki vermemek de etkili stratejiler.
The Social Dilemma (2020) adlı belgesel, infoxication’ın dijital bağımlılıkla ilişkisini gözler önüne serer. Dave Eggers’ın romanı The Circle, sürekli veri üreten ve tüketen bir toplumun boğucu tarafını işler. Jorge Luis Borges’in meşhur “Babil Kitaplığı” öyküsü ise bilgi bolluğunun paradoksal biçimde cehaleti nasıl besleyebileceğini önceden sezmiş bir anlatıdır.
Bilgiye erişimin sınırsız olduğu bir çağda yaşıyoruz; ancak bu sınırsızlık, anlamın kaybına yol açabiliyor. Infoxication, 21. yüzyılın bilişsel kaosu olarak tanımlanabilir. Bilgiyi “tüketilecek bir ürün” değil, “hazmedilecek bir kaynak” olarak yeniden düşünmek gerekiyor.
► DİJİTAL YORGUNLUK
► BİLİNÇLİ TÜKETİM
► FOMO
► DİJİTAL MAHREMİYET
► PSİKOLOJİK FİYATLAMA
