I. ELIZABETH

I. Elizabeth (1533-1603), İngiltere Kraliçesi, çok geniş bir kesim tarafından Britanya hükümdarlarının en büyüğü olarak kabul edilir. Kendinden önceki saltanatlardan kalan karışıklığın ardından ülkeye istikrar getirdi; İngilizce konuşan dünyanın siyasi temellerini o attı.

Elizabeth, VIII.Henry ile Anne Boleyn’nin tek çocuğu. Henry, Anne Boleyn’den erkek bir varis beklemekteydi. Bu evlilik uğruna Aragonlu Catherine’den boşanmış; Roma’yla arası açılmıştı. Anne Boleyn buna karşılık idam edilmekten kurtulamadı. Henry daha sonra kendisine bir oğul veren- geleceğin VI. Edward’ı- Jane Seymour’la evlendi. Prenses Elizabeth fevkalade bir insan bilimleri eğitimi görmüştü, ancak saraydaki konumu çoğu zaman kaygı vericiydi. Kardeşi VI. Edward’ın hükümdarlığı sırasında başı, aşırı hırslı Lord Seymour’la derde girdi; kız kardeşi Mary’nin hükümdarlığında ise Protestan karşıtlığının hedefi haline geldi.

17 Kasım 1558’de tahta geçtiği zaman, Elizabeth devlet idaresi hakkında engin bilgiye sahipti; başından beri kendisine danışman olarak Sir William Cecil, sonrasında ise Lord Burghley rehberlik etmişti. İlk, belki de en uzun soluklu başarısı Roma Katoliklerinden ayrılarak İngiltere Kilisesini kurmak olmuştur. Kuzeni ve halefi I. James’in annesi, İskoçların Kraliçesi Katolik Mary, Roma Katoliklerinin baş savunucusuyken, Elizabeth’in ılımlılığı daha ısrarcı davranan erkek kardeşlerinin arasında gözden düşmesine neden oldu.

Cecil bir yana, hükümdarlığının ilk zamanlarındaki en baskın figür Lord Robert Dudley’di. Elizabeth, onu Leicester Dükü tayin etmişti ve yaygın kanıya göre Dük, hayatının gerçek aşkıydı. Fakat Leicester, karısını öldürmekle suçlanıyordu; dolayısıyla Elizabeth’e uygun bir eş olamazdı. Hükümdarlığının ilk onlu yıllarında Elizabeth bir dizi yabancıyla olağanüstü bir titizlikle sürdürdüğü uzatmalı aşklar yaşadı. Bunlar arasında en bilineni Fransız Kralının kardeşi olan Alençon Dük’üydü. Daha sonra Elizabeth’in hiçbir zaman evlenmeyeceği anlaşılınca, Bakire Kraliçe kültü doğdu. Sir Walter Raleigh, Amerika’daki ilk koloniyi kurmaya giriştiğinde Kraliçenin şerefine koloniye Virginia[1] adını verdi. Bundan sonraki yıllarda, Bakire Kraliçenin üzerine titreyen şair aşıkları tarafından etrafı sarılmış imgesi karşımıza çıkar. Hükümdarlığının son on yılını oğlu olacak yaştaki Essex Kontu işgal etmiştir; ancak Kont 1601 de ayaklanmaya teşebbüs etmiş, bu da onu darağacına götürmüştür.

Gerek İngiltere’de gerekse yurtdışında Elizabeth’in politikası tedbir, tutum ve insan yaşamını boşuna harcamaya duyulan dikkate değer bir isteksizlik ifadeleriyle tanımlanır. Fransa’nın Protestan Kralı IV. Henry’yi ve Hollanda’da İspanyalı II. Philip’e karşı ayaklanma başlatan Protestanları gönülsüz bir şekilde desteklemiştir. Denizde, Sir Francis Drake gibi düşman gemilerine saldırma izni olan korsan gemilerdeki denizcilerin sömürülerine müsamaha göstermiş, hatta bazen bunlardan olabildiğince faydalanmıştır. Bu sayede nihayet 1588’de, II. Philip’e uğursuz İspanyol Armadasını denize indirmesi için baskı yapılmıştır. Elizabeth bu vesileyle yaptığı konuşmada şunları söylemiştir: ‘Zayıf ve aciz bir kadın bedenine sahip olduğumu biliyorum, ancak bir kralın kalbine ve iştahına sahibim, ve bir İngiltere Kralınınkine de…’

Elizabeth’in hükümdarlığının son on yılı bir çeşit bezginliği andıran bir döneme sahne oldu. Bu kısmen ekonominin kötüye gitmesinin, bir dizi kötü hasadın ve İrlanda’yı boyunduruk altına almak için sürdürülen kampanyalara harcanan yıkıcı masrafların bir getirisiydi.

KRONOLOJİ

1533                      7 Eylül’de Greenwich Sarayı’nda doğdu

1554                      Üvey kız kardeşi Kraliçe Mary tarafından Londra Kulesi’ne hapsedildi

1558                      Mary’nin ölümünden sonra tahta çıktı

1568                      Kuzeni İskoçya Kraliçesi Mary İngiltere’ye kaçtı

1570                      Papa V. Pius tarafından aforoz edildi

1584                      Sir Walter Raleigh sömürgeci bir Amerikanın iznini verdi

1587                      İskoçya Kraliçesi Mary’nin idamı

1588                      İspanyol Armadasının mağlup edilmesi

1601                      Gözdesi Essex Kontu başkaldırdı ve idam edildi

1603                      24 Mart’ta Richmond’da vefat etti

ELIZABETH ÇAĞI

• Elizabeth engin bilgi birikimine sahip bir insan ve çok parlak bir dil uzmanıydı. İngiltere’ye adeta altın bir çağ yaşattı. Ancak tiyatroya fazla merakı yoktu ve bu yüzden onu Shakespeare’le ilişkilendiren birçok hikayenin doğruluğu şüphelidir; çünkü Shakespeare oyunlarının büyük bir kısmını onun ölümünden sonra yazmıştır.

• Elizabeth neşe içinde idam kararı verirken betimlenen popüler bir imaja sahiptir. Ancak bu durum babası VIII. Henry için geçerlidir. Elizabeth hiçbir zaman idamı bir politika aracı olarak kullanmamıştır. Hizmetindekilerden yalnızca birini, bir bakanını uzaklaştırmıştır hem de tam maaşla. Hizmetindeki hiç kimseyi idam ettirmemiştir. İskoçya Kraliçesi Mary’nin idamına karar vermesi bile tam yirmi yılını almıştır.

• İspanyol Armadasının hamisi Papa V. Sixtus, Elizabeth için şunları söylemiştir: ‘Elizabeth tartışmasız mükemmel bir kraliçeydi, eğer Katolik olmuş olsaydı hepimizin yürekten sevgisini kazanmış olacaktı. Nasıl iyi bir yönetici olduğuna bakın! Yalnızca bir kadın, yalnızca bir adanın yarısına sahip; böyle olduğu halde İspanya, Fransa ve kendi İmparatorluğu, hatta herkes karşısında nasıl da dehşete düşüyor.’

[1] Bakire anlamında