GENELDE ‘yüksek moda’ karşılığı kullanılan, ama aslında ‘yüksek dikiş’ anlamına gelen, kişinin özel siparişi üzerine hazırlanmış, özel dikim giysi diyebileceğimiz Fransızca bir moda terimi…
Her özgün ya da kişiye özel dikilen tasarım haute couture olarak sınıflandırılmaz. Öz itibariyle üst gelir seviyesinde elit müşterilerin ölçülerine ve beğenisine göre hazırlanan giyim türüdür aslında.
Yani kişinin kendi tercihlerine göre tasarımcının tasarımında değişiklikler yapılmasına olanak sağlar. Gelinlik buna bir örnek olabilir, fakat haute couture sadece abiye değil, müşterilerin günlük giyim ihtiyaçlarını da karşılar. Bir moda evinin Haute Couture Sendikası’na (Chambre Syndicale de la Haute Couture) üye olabilmesi için hem abiye hem de günlük giyim üretiyor olması gerekir.
Günümüzde tüm dünyada yaklaşık 4,000 haute couture müşterisi kaldığı tahmin edilmektedir. Yanlış bilinenin aksine haute couture müşterinin çoğunluğunu ünlüler değil, adını dahi bilmediğimiz çok zengin ailelerin mensupları oluşturmaktadır.
1700’lerde ilk adımları atılan Haute Couture akımı, Fransa’da 19. yüzyıl sonlarında günümüzdeki anlamını kazanmıştır. Bir “haute couture” atölyesi olabilmek için, Haute Couture Sendikası’na (Chambre Syndicale de la Haute Couture) üye olmak gerekmektedir. Bu sendikaya üye olabilmek için ise atölyede çalışacak insan sayısından çalışanların saat ücretine, dekorasyonundan üretim adetlerine kadar her konuda belli kurallar bulunmaktadır. Atölyeler her yıl defile başına en az 35-40 parçadan oluşan 2 koleksiyon hazırlamakla yükümlüdür. Tüm kıyafetler yüzlerce saatlik uğraşlar sonucu yalnızca elle dikilmektedir. Tamamen insan emeğine ve becerisine dayalı bu akım, yalnızca çok özel bir kesime hitap etmektedir.
Haute Couture Sendikası’nın (Chambre Syndicale de la Haute Couture) üyeleri: (Günümüzdeki ve geçmişteki üyeler)
* Armani Prive
* Atelier Versace
* Balmain (eski üye)
* Chanel
* Christian Dior
* Christian Lacroix (eski üye)
* Christophe Josse
* Dice Kayek (konuk üye)
* Elie Saab
* Emanuel Ungaro (eski üye)
* Escada (eski üye)
* Louis Féraud (eski üye)
* Franck Sorbier
* Giambattista Valli
* Givenchy
* Guy Laroche (eski üye)
* Jean Paul Gaultier
* Jeanne Lanvin (eski üye)
* Ted Lapidus (eski üye)
* Mak Shoe (eski üye)
* Maison Martin Margiela
* Nina Ricci (eski üye)
* Paco Rabanne (eski üye)
* Pierre Cardin (eski üye)
* Rochas (eski üye)
* Schiaparelli
* Stéphane Rolland
* Thierry Mugler (eski üye)
* Valentino
* Victor & Rolf
* Yves Saint Laurent (eski üye)
Uluslararası olarak haute couture sayılmasa da, Yıldırım Mayruk, Vural Gökçaylı, Dilek Hanif ve Özgür Masur gibi tasarımcılar Türkiye’deki haute couture standartlarında üretim yapan moda evlerine örnek gösterilebilir.
Haute Couture Tarihi
Haute Coture, Fransa’da 19. yüzyılda ortaya çıkan bir moda akımıdır. İlk olarak Paris’teki moda evlerinde bu terimden söz edilmeye başlandı. İlk Haute Couture moda evi, Charles Frederick Worth tarafından kuruldu. Müşterileri arasında Avrupa’nın zengin ve ünlüleri bulunuyordu.
20.yüzyılın ortalarına kadar bu terim, Fransa içerisinde yaşamaya devam etti. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından dünyanın globalleşmesi ile moda kavramları da farklı ülkelere yayıldı. İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri, İtalya gibi birçok farklı ülkenin moda evleri Haute Couture tasarımları üretmeye başladı.
1980’ler itibari ile popülerleşen prêt-à-porter (hazır giyim) koleksiyonları sebebiyle Haute Couture elbiselere karşı olan talepte de azalma oldu. Yine de ünlüler, sanatçılar ve iş insanları arasında Couture giyim önemini korumaya devam etti.
Günümüzde de prêt-à-porter (hazır giyim) koleksiyonlarına ilgi olmasına rağmen Haute Couture varlığını sürdürmekte. Tasarımcılar, sanatsal yönlerini ve el işçiliklerini podyumlarda göstermeye devam ediyor. Sınırlı sayıda üretilen giyim ürünleri, ünlü isimler tarafından sıklıkla tercih ediliyor. Couture tasarımlar hem moda haftalarında hem de The Met Gala gibi çeşitli organizasyonların bünyesinde giyilerek ilgileri üzerine çekmektedir.
Haute Couture Hangi Kıyafet Modellerine Uygulanır?
Haute Couture koleksiyonların içerisinde yer alan kıyafet modelleri de oldukça çeşitlidir. Hem erkek hem de kadınlara uygun farklı koleksiyonlar bulunması ile herkes için Haute Couture tasarımlar mevcuttur. Bu giyim ürünleri genellikle gece elbiseleri, smokinler, ceketler, pantolonlar ve takımlar gibi özel etkinliklerde giyilen kıyafet modelleridir.
Haute Couture kıyafetlerin özellikleri arasında el işi detaylar, özel dikiş teknikleri, yüksek kaliteli kumaşlar ve malzemeler bulunur. Bu nedenle, Haute Couture kıyafetler, moda endüstrisinde en yüksek kalite olarak bilinmemektedir. Bu tasarımlar, genellikle eşsiz ve özel olarak tasarlandıklarından, müşterilerine benzersiz bir tarz ve kişilik ifadesi sunar. Kişiye eşsiz ve lüks bir moda deneyimi yaşamasında rol oynar.
Hangi Ünlüler Haute Couture Tercih Ediyor?
Özel tasarım parçalar, müzik ödülleri, galalar, balolar gibi lüks etkinliklerde tercih edilir. Bu sebeple hem ülkemizde hem de dünya çapında Haute Couture, ünlü isimler tarafından sıklıkla giyilir. Haute Couture tasarımların en çok göz önünde bulunduğu etkinliklerden biri The Met Gala’dır. The Met Gala, Metropolitan Sanat Müzesi’nin Vogue dergisinin baş editörü olan Anna Wintour tarafından organize edilen ve moda endüstrisi için yılın en büyük olaylarından biri olan bir hayır gala etkinliğidir. Her yıl Mayıs ayının ilk pazartesi gecesi düzenlenir ve o yılın Met Kostüm Enstitüsü sergisinin açılışını kutlar. Bu galaya moda endüstrisinin en etkili isimleri ve pek çok farklı ünlü isim katılır. Kendall Jenner, Kim Kardashian, Gigi Hadid gibi ünlü isimler, bu galada Haute Couture kıyafetleri ile öne çıkar.
Ülkemizde ise Altın Kelebek Ödül Töreni kapsamında birçok ünlü ismi Haute Coture kıyafetler ile görüyoruz. Pınar Deniz, Hadise, Serenay Sarıkaya gibi ünlü sanatçılar kendilerine özel tasarlanmış kıyafetler ile geceye katılıyor.
Düzenleyici Kuruluşlar
Haute couture’un ne olduğuyla ilgili olarak, birkaç düzenleyici kurum duyarsınız. Chambre Syndicale de la Haute Couture Parisienne kuruluşu, üyenin tasarımlarını satmak ve çoğaltmak için üyelik kuralları ve düzenlemeleri oluşturdu.
Korsanlığı önlemek ve tasarımların özel kalmasını sağlamak için Madeleine Vionnet, 1921’de L’Association de Protection des Industries Artistiques Saisonnières’i (PAIS) kurdu. Haute couturiers, mankenleri tarafından giyilen tasarımlarının her tarafını fotoğrafladı ve PAIS’e kaydettirdi.
Bu, onların tasarımlarından herhangi birini korsanlaştırdığında mahkeme kanıtı olarak hizmet edebilecek olan, onları belgeleme yoluydu. Chambre Syndicale ayrıca geleceğin kanalizasyon ve tasarımcıları için mesleki eğitim vermeye başladı.
Daha sonra 1930’da, ticari ve özel müşteriler ve gazeteciler de dahil olmak üzere çok sayıda haute couture meraklısını ağırlamaya yardımcı olan bir defile takvimi geliştirdiler.
Haute Couture’un Sınıflandırılması
Haute couture’un en kötü yılları II. Dünya Savaşı sırasındaydı, ancak savaştan sonra toparlandı. Avrupalı ve Kuzey Amerikalı ticari müşteriler ve özel müşteriler için moda şovları düzenlemeye başladılar. Ardından, Chambre Union, yeni ve daha katı düzenlemeler getirerek haute couture’un prestijinin ve kalitesinin daha fazla kontrol edilmesini sağladı. Bu, haute couture’un, couture ve couture-kreasyon olmak üzere iki sınıfa ayrılmasına yol açtı.
Haute Couture Salonlarının Büyümesi
Haute couture 1950’lerde daha da popüler hale geldi ve daha fazla basın bülteni ve kar elde etti. Bu durum daha fazla haute couture salonlarına yol açtı, ancak Pierre Balmain, Christian Dior ve Jacques Fath en büyükleriydi. Ardından bazı haute couture salonları kağıt desenlerini ve orijinal modellerini satmaya başladı. Bunu düzeltmek için Chambre Syndicale düzenlemelerini güncelledi.
Yeniden İnşa
Haute couture rekonstrüksiyon ihtiyacı, 1970’ler ve 1980’ler arasında düşen satışlar nedeniyle ortaya çıktı. Chambre Syndicale ve Prêt-à-Porter Federasyonu güçlerini birleştirdi ve Fedération de l’union Nationale des Artisanale de la Couture et des Activités Connexes’i kurdu. En ünlü üyelerden bazıları Louis Vuitton Moët Hennessy (LVMH), Christian Dior, House of Chanel ve Givenchy’dir.
Haute Cuture’un Özellikleri Nelerdir?
Haute couture’un yukarıda tartışılan tarihi hakkında bilgi kırıntılarından, dikkate değer özelliklere sahip olduğu açıktır. Bunlar:
Yasal Düzenlemeler
Atölye Tabanlı
Sadece Davetli Defileler
Sadece Randevu ile Ziyaretler
Yasal Düzenlemeler
Kanun, haute couture’u özellikle korsanlığa karşı korur. Yalnızca düzenleyici kurumlar tarafından belirlenen kriterleri karşılayan markalar listeye alınabilir ve tasarımlarını veya ürünlerini haute couture olarak etiketleyebilir. Listede yer alan her marka, modacının hala gereksinimleri karşıladığından emin olmak için yıllık olarak gözden geçirilir. Böylece listedeki isimler değişir.
Atölye Bazlı
Dünya daha modern hale geldikçe, haute couture parçaları elle dikilmeye devam ediyor, bu yüzden “Haute couture nedir?” diye sorduğunuzda, ayrımlardan biri ev bölümüdür. Yani, her haute couture evinin kalite ve hassasiyet sağlamak için birden fazla departmanı vardır.
Markalar genellikle evlerini, erkekler için mont ve takım elbise yaptıkları atelier tailleur ve kadınlar için elbise ve gecelik gibi yumuşak giysiler ürettikleri atelier flou olarak ikiye ayırırlar.
Her haute couture evinin ayrıca aşağıdakiler gibi özel becerilere sahip birkaç önemli personeli vardır:
Prömiyer: Müşteri provaları yönetir
Baş Terzi veya Terzi: Giysi yaratmayı denetler
Çırak veya Stajyerler
Vendeuse: Tasarımları müşterilere satar
Davetli Moda Defileleri
Özel müşteriler, her haute couture şovunun veya koleksiyon lansmanının misafirleridir. Ancak, her müşterinin davetiye almadığını unutmayın. Genellikle, en büyük harcama yapanlar ve yüksek profilli müşterilerdir. Tabii bazı basın mensupları da davet ediliyor.
Sadece Randevulu Ziyaret
Paris’e veya özel tasarım şehirlerden herhangi birine uçmadan önce, seçtiğiniz markadan randevu almalısınız. Ayrıca belirli bir parçaya ihtiyaç duymadan aylar hatta bir yıl önce rezervasyon yaptırdığınızdan emin olmalısınız. Bunun nedeni, model giysi tasarımlarının genellikle sunum için ülke dışında olmasıdır.
Haute Couture Maliyeti
Haute couture parçaları, en pahalı olmasa da en pahalılarından bazılarıdır. Aslında, basit bir bluz bir alıcıya 10.000 sterline mal olabilir. Anlaşılacağı gibi, yüksek fiyat etiketi geçerli nedenlerle birlikte gelir.
Haute Couture Neden Pahalıdır?
Eşsiz tasarımın yanı sıra, kaliteli sanat ve dikkatli malzeme seçimi, haute couture parçalarının pahalı olmasının ana nedenleridir.
Kaliteli İşçilik
Giysinin müşterinin belirli vücut ölçülerine uymasını sağlamak için modelde birden fazla kesim ve prova yapılır. Bu süreç sadece zaman alıcı değil, aynı zamanda emek yoğundur. Ayrıca, yalnızca yetenekli bir profesyonel bunu tam olarak yapabilir.
Aynı şey dikiş işlemi için de geçerlidir. Bunu, doğru yerlere parça parça elle dikilen boncuklar ve payetler gibi ek süslemelere ekleyin.
Kaliteli Malzeme
Haute couture evlerinde kullanılan tüm malzemeler, en egzotik ve pahalı pamuk, keten, kaşmir, yün ve daha fazlası dahil olmak üzere lükstür. Bazı kumaş üreticileri, belirli bir haute couturier için özel renkler bile üretiyor. Fermuarlar, düğmeler ve süslemeler bile özel yaratıcılardan temin edilmektedir. Aynı şekilde giysiye uyum sağlamak için kullanılan kemerler, ayakkabılar, şapkalar, mücevherler ve diğer aksesuarlar da incelikle işlenmiştir.
Özetle…
Haute couture, belirli kriterleri karşılayan ve katı düzenlemelere uyan markalar veya evler tarafından tasarlanan ve oluşturulan son derece modaya uygun, özelleştirilmiş ve pahalı giysiler için bir etiket veya terimdir. Bu markaların müşterilerinin genellikle kıyafetlerini yaptırmak için dünyanın dört moda başkentinden birine uçması gerekir.
