İnsanlar neden boyun eğer? Güç, yalnızca silahla mı işler, yoksa bakışla da mı hükmeder? Foucault’dan Weber’e uzanan düşünce çizgisinde güç; yalnızca baskı değil, aynı zamanda üretimdir. Yani güç sadece neyi yapamayacağını değil, neyi yapabileceğini de belirler.
Güç, en genel anlamıyla bir bireyin ya da kurumun başkalarının davranışlarını etkileme, yönlendirme ya da değiştirme kapasitesidir. Bu etki doğrudan zorlama ile (askeri, ekonomik, fiziksel) ya da dolaylı yollarla (ikna, bilgi, kültür, ideoloji) kurulabilir.
Güç, yalnızca yukarıdan aşağıya değil; yatay, mikro, yapısal ve simgesel biçimlerde de işleyebilir. Dolayısıyla güç, sadece devlet ya da kurumlarda değil, ailede, okulda, hatta bireyin kendi içinde bile bulunabilir.
Max Weber: Gücü, “başkalarının direnişine rağmen kendi isteğini kabul ettirebilme yetisi” olarak tanımlar.
Michel Foucault: Güç baskı değil, ilişkidir. Her yerde işler, her şeyi şekillendirir. Bireyi sadece denetlemez; üretir.
Antonio Gramsci: Egemen sınıflar yalnızca zorlama ile değil; rıza üretimi ile de hükmeder (hegemonya).
Hannah Arendt: Güç, birlikte hareket edebilme yetisidir; şiddetten farklıdır. Şiddet gücü değil, gücün yokluğunu gösterir.
Steven Lukes: Üç boyutlu güç modeli: karar alma, gündem belirleme ve bilinç şekillendirme.
Fiziksel Güç: Baskı, şiddet, zorbalık
Yasal-Bürokratik Güç: Kurumsal otoriteler
Karizmatik Güç: Kişisel çekicilik ve liderlik
İdeolojik Güç: Medya, din, eğitim gibi sistemler üzerinden bilinç biçimlendirme
Bilgi Gücü: Bilgiye sahip olan, yönlendirebilir; sessizlik bile bir güçtür
Kitap Dünyasında
Hapishanenin Doğuşu – Disiplin ve Ceza – Michel Foucault: Modern toplumda bedenin ve ruhun nasıl denetlendiği
The Prince – Machiavelli: Gücün pragmatik kullanımı üzerine klasik metin
The Power – Naomi Alderman: Kadınların fiziksel üstünlük kazandığı bir evrende güç dengelerinin ters yüz oluşu
Sinemada ve Dizilerde
House of Cards – İktidarın strateji, manipülasyon ve çöküşle örülmüş temsili
Game of Thrones – Gücün kimde olduğu kadar, onun ne zaman nasıl kaybedileceği üzerine bir anlatı
The Handmaid’s Tale – Dinsel ve patriyarkal sistemin birey üzerindeki mutlak gücü
Oyun Dünyasında
Bioshock Infinite – İdeolojik manipülasyonla şekillenen bir ütopya/anti-ütopya
Papers, Please – Küçük bir memurun büyük bir sistem içinde iktidarla ilişkisi
Dishonored – Güç, intikam, ahlak ve gizli yapılar arasında seçim yapma deneyimi
Güç, sadece kimde olduğu değil; nasıl, ne zaman, hangi biçimlerde ve kimin adına kullanıldığıyla ilgilidir. Bazen görünürdür, bazen içselleştirilmiş. Sadece emirle değil, alışkanlıkla, dil yoluyla, bakışla da işler. Gerçek güç, görünmediği yerde de etkili olandır.
Bu madde ilginizi çektiyse aşağıdaki maddelere de göz atabilirsiniz:
