Savaş, düğün, ölüm ve aşk… Hepsi aynı ritimle dönen bir coğrafyanın sesi.
Goran Bregović (d. 22 Mart 1950, Saraybosna), Bosna-Hersekli besteci, müzisyen ve orkestra lideridir. Balkan müziğinin modern çağda dünya sahnesine taşınmasında en etkili isimlerden biri sayılır.
Müziğinde Yugoslav halk ezgileri, çingene melodileri, kilise ilahileri ve rock müziği iç içe geçer.
Onun notalarında hem düğünlerin coşkusu hem de savaşların yası vardır — bu yüzden Bregović, Balkanların ruhunun bestecisidir.
Gençliğinde klasik keman eğitimi alan Bregović, 1970’lerde Yugoslav rock grubu Bijelo Dugme’yi kurarak Balkan rock’ının öncüsü oldu. Grubun müziği, rock enerjisini yerel ezgilerle harmanlayarak “Balkan soundu”nun temelini attı.
1990’larda, Yugoslavya’nın dağılma sürecinde, Bregović müzikle yeniden doğdu: Sinemacı Emir Kusturica ile yaptığı iş birlikleri (özellikle Time of the Gypsies, Arizona Dream ve Underground) onu uluslararası bir fenomene dönüştürdü.
1997’de kurduğu Wedding and Funeral Band, Balkanların çelişkili duygularını – neşeyle yası, yaşamla ölümü – aynı sahnede buluşturdu.
Bregović, sonrasında dünya müziği sahnesinde kendi dilini kurdu: orkestral müzikle Roman ezgilerini, kilise korolarıyla zurna sololarını birleştiren benzersiz bir “Balkan baroku”.
► Bregović’in müziği neden “Balkanların sesi” sayılıyor?
Çünkü o, bölgenin çok kültürlü yapısını hem melodik hem duygusal düzeyde temsil eder. Müziğinde Ortodoks kilisesinin ilahileriyle Osmanlı mehterinin yankısı, Slav melankolisiyle Roman neşesi aynı anda duyulur.
► Emir Kusturica ile iş birliği neden bu kadar etkili oldu?
Kusturica’nın sinemasıyla Bregović’in müziği aynı temaya yaslanır: delilik, aşk, ölüm ve kimlik. Time of the Gypsies’in (Çingeneler Zamanı) büyülü müziği, Underground’un (Yeraltı) ironik marşları bu birlikteliğin meyvesidir. İkisi birlikte Balkan mitolojisini çağdaş popüler kültüre taşıdı.
► Bregović neden “düğün ve cenaze” temalarını birleştiriyor?
Çünkü Balkanlarda hayat, hep bu iki uç arasında akar. Onun konserlerinde dans ederken ağlamak mümkündür; müzik, bu coğrafyada hem yaşamı kutlamak hem kaybı onurlandırmaktır.
► Bregović’in dünya müziğine katkısı nedir?
“World music” kavramını yerelden evrensele taşıdı. O, “etnik müzik”i egzotik bir vitrin olmaktan çıkarıp evrensel bir dil hâline getirdi. Müziği sadece kültürler arası değil, duygular arası bir çeviridir.
► Bregović’in kişisel duruşu müziğine nasıl yansıyor?
Yugoslav kimliğini yitirmiş bir kuşaktan gelir. Bu kimliksizliği bir avantaja çevirir: Müzik onun için aidiyetin değil, varoluşun biçimidir. Kendi deyimiyle: “Benim ülkem müziktir.”
Sinema: Time of the Gypsies (1988), Arizona Dream (1993), Underground (1995), Queen Margot (1994) – her biri Bregović’in sinematik müziğinin örnekleridir.
Müzik: Ederlezi, In the Death Car, Kalashnikov, Bella Ciao gibi şarkılar, sınırları aşan kült statüsüne ulaşmıştır.
Sahne: “Wedding and Funeral Orchestra” ile yaptığı konserler, dünya müziği festivallerinin unutulmaz anlarına sahne olur.
Goran Bregović, müziğiyle Balkanların travmalarını bir ritim hâline getirdi.
O, melodilerle barışı arayan bir göçmendir; notalarıyla hem geçmişin ağıtını hem geleceğin umudunu söyler.
Her melodisi, bir ulusun değil, bir coğrafyanın hafızasıdır.
► ETHNIC ELECTRONICA
► WORLD MUSIC
► MARIZA
► ETNİK MÜZİK
► ROCK TARİHİ
