AKUT veya geçici psikotik bozukluklar, üç aydan fazla devam etmeyen, ağır veya hafif psikotik semptomların görüldüğü durumlardır. Bu bozukluklar süreğen olmadıkları için şizofren, paranoid veya duygulanım bozukluğu tanısı konmamaktadır. Genellikle çevresel etkenlere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu bozukluklarda iyileşme birkaç ay içinde gerçekleşir. Ağır belirtiler gözlendiğinde hasta, zorunlu olarak hastaneye yatırılabilir. Antipsikotik ilaçlar, hem tedavi hem de yatıştırıcı amaçlı kullandırılır. İyileşme görülse bile, birey belli bir süre takibe alınır. Bu sürede ilaç tedavisine ve psikoterapiye devam edilir.
Bu bozukluklar, akut sanrılı nöbet, reaktif psikoz, paylaşılmış psikotik bozukluk ve şizofreniye benzer epizod olarak sıralanır. Ayrıca bazı kültürlere özgü psikozların da bulunduğu yönünde kesinlik kazanmamış iddialar vardır.
Akut Sanrılı Nöbet
ICD-10 da ayrı bir psikoz olarak kabul edilmiştir ancak böyle bir psikozun varlığı henüz netlik kazanmış değil. Sanrılar, çelişkili, değişken ve düzensiz bir biçimde görülür. Hastada deliriyum belirtileri olan şaşkınlık ve dağınıklık gözlenebilir. Taşkınlığa varan davranışlar, yanılsamalar ve çeşitli halüsinasyonlar ortaya çıkabilir.
Belirli herhangi bir nedenden dolayı görülmez ve bozukluğun öncesinde olumsuz ve uyumsuz davranışlar görülmez. Beklenmedik bir durumda ortaya çıkar ve en çok üç ay içinde kaybolur, sonra kişi eski düzenli ve sağlıklı yaşamına geri döner. Akut sanrılı nöbet bir kişinin yaşamında birkaç defa tekrarlayabilir.
Reaktif Psikoz
Kişinin ruhsal yapısını baskılayan ve ağır stres yaşamasına yol açan psikososyal etkenlerden sonra ortaya çıkan geçici psikoz durumudur. Bozukluğun belirtileri yaşanan ruhsal travmadan hemen sonra görülebileceği gibi birkaç hafta sonra da görülebilir. Bu psikoza zemin hazırlayan etkenler şöyle sıralanabilir: Aldatma, terk edilme, tecavüze uğrama, işkence görme, esir düşme, kaçırılma, sevilen birinin kaybı, yangın, deprem ve sel gibi korkutucu doğal felaketler vb.
Bireyin reaktif psikoza yakalanması için ruhsal travma tek başına yeterli olmaz, aynı zamanda kişinin bu duruma yatkın olması lazım; çünkü ruhsal travma yaşayan herkeste bu bozukluk görülmez.
Bireyde garip ve alışılmamış türden garip davranışlar gözlenebilir; yaşanan travmatik olayla ilgili sanrılar, halüsinasyonlar, coşku ve çöküntü psikozu belirtileri ve çocuksu davranışlar ortaya çıkabilir.
Akut bir bozukluk olduğu için kiminde bir hafta kiminde de birkaç ay devam edebilir. Zaten en fazla üç ay sürer ve tedavi edilmeden de bu süre içinde iyileşme gerçekleşir.
Paylaşılmış Psikotik Bozukluk
Çok ender görülen bu bozukluk, aile veya küçük bir topluluk içinde birden fazla bireyin benzer veya aynı sanrıları taşımasıdır. Genellikle anne babada veya kardeşler arasında görülebilir. Sanrı önce bireylerden sadece birinde görülür ve diğer bireylere sıçrar. Örneğin, babada görülen sanrılar, anne veya ailenin diğer bireylerden bir kaçı tarafından benimsenebilir. Baba, komşularının kendilerini çekemediklerini, bundan dolayı kendilerine tuzaklar kurduklarını söyler. Eşi veya çocuklarından birkaçı da buna inanır ve aynı şüpheli düşüncelere sahip olurlar. Böylece paylaşılmış psikoz ortaya çıkmış olur. Geçici bir bozukluk olduğu için ortalama 2-3 ay içinde yok olur ve bütün bireylerde iyileşme görülür.
Bilinen şizofreni veya diğer psikotik bozukluklar iki kardeşte veya bir çocuk ve bir ebeveynde görülebilir. Bu durum paylaşılmış psikotik bozukluğundan ayrılır.
Şizofreniye Benzer Epizod
Şizofreniye benzer semptomlar görülür ancak şizofrenideki gibi kronik hal almaz. Ortalama 3 ila 6 ay arasında iyileşme olur.
Şizofreniye benzer epizod bozukluğunu diğer geçici psikotik bozukluklardan ayırmak bazı durumlarda güçleşebilir.
