BİR ülkede yerli para dışında yabancı paraların da günlük alış verişlerde ya da değer belirlemede yaygın biçimde kullanılmasına dolarizasyon adı veriliyor.
Bir ülkedeki yerleşiklerin değişim aracı, hesap birimi ve değer biriktirme aracı olarak kendi ulusal paraları yerine yabancı para kullanmalarıdır. Tam dolarizasyon, bir ülkenin ulusal parasını tamamen terk edip, yabancı para birimini resmi para birimi olarak kabul etmesidir. Kısmi dolarizasyon; bir ülkede ekonomik birimlerin, yüksek enflasyon ve belirsizlik ortamında ulusal paranın olası değer kaybından korunmak amacıyla, ulusal para cinsinden finansal varlıklar yerine yabancı para cinsinden finansal varlıkları seçmeye başlamasıyla ortaya çıkmaktadır. Genelde dolarizasyonun ilk aşamasının, yabancı para cinsinden varlıkların değer biriktirme aracı olarak kullanılmaya başlanması olan ‘varlık ikamesi’ şeklinde geliştiği görülmektedir. Öte yandan, özellikle gelişmekte olan piyasalarda yakın geçmişte sıkça yaşanan bankacılık krizleri, iktisat yazınına varlık dolarizasyonunun yanı sıra ‘yükümlülük dolarizasyonu’ kavramını da eklemiştir. Yükümlülük dolarizasyonu; ülkedeki bankacılık ve kamu kesimi dahil olmak üzere tüm ekonomik birimlerin, yabancı para cinsinden büyük miktarda yükümlülüklerinin bulunmasıdır. Hem varlık hem de yükümlülük dolarizasyonları tek bir başlık altında toplanarak ‘finansal dolarizasyon’ olarak nitelendirilebilir. Finansal dolarizasyon, bir ülkedeki yerleşiklerin, hem varlık hem de yükümlülüklerini yabancı para cinsinden tutma eğilimleri olarak tanımlanmaktadır.
Mevduat Dolarizasyonu nedir?
Mevduat dolarizasyonu, yerleşiklerin yurtiçi bankalarda tuttuğu yabancı para mevduatların toplam mevduatlar içindeki oranını temsil eder ve bir diğer dolarizasyon ölçümüdür.
Dolarizasyon kuru nedir?
Diğer bir ifadeyle, gelişmekte olan ekonomilerde yaygın bir durum olan dolarizasyon, yüksek enflasyon oranları ve döviz kuru belirsizliği nedeniyle satın alma gücünün beklenmedik bir şekilde düşüşüne karşı, riskli görülen ulusal paranın yanında yabancı paranın bir değer saklama aracı görmesi durumudur.
Dolarizasyon Ülke Ekonomisini Nasıl Etkiler?
Yüksek enflasyon, makroekonomik istikrarsızlık ve piyasa eksiklikleri gibi nedenlerden kaynaklı olarak meydana gelebilen dolarizasyon; bazı sonuçları da beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda dolarizasyon sonuçları, bu durumun ülke ekonomisini nasıl etkilediğini de açıklamaktadır. Genel itibari ile dolarizasyon sonuçları ise aşağıdaki gibi belirtilebilmektedir:
Dolarizasyon nedeni ile ülkenin, ekonomik şoklara karşı olan kırılganlığı artış göstermektedir.
Finansal kesimlerde kırılganlık görülmesi de dolarizasyonun sonuçları arasındadır. Çünkü bu durumda ödeme yeteneğine dair riskler oluşmaktadır.
Kamu gelirinin önemli bir kısmı, ulusal para cinsindendir. Ancak dolarizasyona bağlı olarak yabancı para cinsinden olan borçların çoğalması söz konusudur. Dolayısıyla borçluluğun sürdürülebilirliği konusunda güçlük ve sorunların yaşanması, dolarizasyonun sonuçlarından biridir.
Mevcut döviz kurunun fiyatlara olan etkisi, dolarizasyon nedeni ile yükselmektedir.
Firmaların bilançolarında kur uyumsuzluklarına yol açan dolarizasyon, bu bağlamdaki kırılganlığı da artırmaktadır.
