Chantal Mouffe’ye göre demokrasi, herkesin aynı fikirde olmasıyla değil; farklı fikirlerin çatışmasına rağmen birlikte yaşayabilmesiyle mümkündür. Agonistik demokrasi, kutuplaşmayı bastırmak yerine tanır ve onu yapıcı bir biçimde düzenlemeyi hedefler. Bu anlayış, çatışmayı çözmekten değil; onu siyasal alan içinde tutmaktan yanadır.
Belçikalı siyaset kuramcısı Chantal Mouffe (1943–), çağdaş siyaset felsefesinde radikal demokrasi düşüncesinin öncülerindendir.
En çok, Ernesto Laclau ile birlikte yazdığı “Hegemony and Socialist Strategy” (1985) adlı eseriyle tanındı.
Mouffe, Carl Schmitt’in dost-düşman ayrımına dayanarak, liberal demokrasinin siyasal çatışmayı yeterince dikkate almadığını savunur.
Ona göre siyaset, kaçınılmaz biçimde kutuplaşma ve mücadele içerir — mesele bu gerilimi bastırmak değil, onu kurumsal ve meşru sınırlar içinde tutabilmektir.
“Agonistik demokrasi”, farklı fikirlerin, değerlerin ve kimliklerin çatışmasını bastırmadan, bu çatışmayı barışçıl ama dinamik bir zeminde sürdürmeye izin veren demokrasi biçimidir.
✅ Siyasal çatışma kaçınılmazdır ve yapıcıdır
✅ Rakip (adversary) ile düşman (enemy) ayrımı yapılmalıdır
✅ Meşru farklılıklar tanınmalı ve temsil edilmelidir
✅ Ortak iyiden çok, meşru farklılıklarla birlikte yaşamanın yolları aranmalıdır
Mouffe için siyaset, bir tür agon (mücadele) sahnesidir. Ama bu mücadele, kuralları olan bir oyun gibi demokratik zeminde kalmalıdır.
Mouffe, çağdaş liberal demokrasinin:
✅ “Uzlaşma fetişizmi” taşıdığını
✅ Siyasal farkları görünmez kılmaya çalıştığını
✅ Çatışmayı bastırdığını ama çözmediğini
✅ Bu nedenle popülist patlamalara açık hâle geldiğini savunur
Bu bastırma siyaseti, sonunda: “Konuşmayanların bağırmasına” yol açar.
Bu yüzden Mouffe, daha kapsayıcı bir siyasal alanın, farklı talepleri temsil etmekle kalmayıp tanıyan, “agonistik” bir demokrasi önerir.
Rakipliğin Tanınması:
Herkes aynı fikirde olmak zorunda değildir. Ama aynı oyunun içinde olmayı kabul eder.
Temsilin Güçlendirilmesi:
Azınlıklar, marjinal sesler, bastırılmış talepler temsil edilmedikçe demokrasi eksik kalır.
Siyasal Alanın Açılması:
Sivil toplum, medya, sendikalar, yerel yönetimler gibi alanlar gerçek tartışma sahaları hâline gelmelidir.
Neoliberal Hegemonyaya Direniş:
Demokrasi yalnızca piyasa özgürlüğü değildir. Kamusal talepler ve dayanışma yeniden düşünülmelidir.
Mouffe’a göre popülizm, tek başına bir tehdit değil; bir semptomdur.
✅ Bastırılmış toplumsal talepler
✅ Temsil edilmeyen sınıflar
✅ Kararsızlık içindeki seçmenler
Popülizmi doğuran şey, duyulmayan taleplerin birikmesidir. Bu nedenle Mouffe, “sol popülizm” kavramını savunur: Halkın taleplerini tanıyan, ama otoriterleşmeyen, çoğulcu ve agonistik bir siyasal yapı…
Kitap Dünyasında
Hegemony and Socialist Strategy – Mouffe & Laclau
The Democratic Paradox – Mouffe
For a Left Populism – Mouffe
Agonistics: Thinking the World Politically – Mouffe
The Rhetorical Foundations of Society – Mouffe
Sinemada ve Belgeselde
The Square (2013): Siyasal çatışmanın kamusal alanı nasıl şekillendirdiği üzerine
Winter on Fire – Agonistik halk hareketlerinin dinamik yapısı
Don’t Look Up – Siyasal söylem ve temsil krizine dair hiciv
Oyun Dünyasında
We The Revolution – Siyasal kararların temsil ve güç ilişkisiyle çatıştığı bir senaryo
Papers, Please – Bireysel ahlakla devlet kuralları arasında çatışma
Democracy 4 – Siyasal karar almanın karmaşıklığı üzerine strateji oyunu
Mouffe’un düşüncesi, “kavgasız demokrasi” hayalinin bir yanılsama olduğunu ortaya koyar.
Gerçek siyaset, taraflar arasında bir gerilim yaratır. Ama mesele bu gerilimi düşmanlığa değil, karşılıklı tanımaya dönüştürebilmektir. Agonistik demokrasi, uzlaşmanın değil; birlikte mücadele etmenin etik biçimidir.
Bu madde ilginizi çektiyse aşağıdaki maddelere de göz atabilirsiniz:
