Toplumlar gerçekten bir bütün müdür, yoksa görünürde mi öyledir? Çatışma teorisine göre düzen, uyumla değil; çatışmayla kurulur. Her yapı, bir grubun diğerine hükmetmesiyle ayakta kalır. Peki ya eşitlik, adalet ve değişim nerededir?
Çatışma teorisi, toplumları ve sosyal yapıları çatışma, güç mücadelesi ve eşitsizlikler temelinde açıklayan sosyolojik bir yaklaşımdır. Bu teoriye göre toplumsal düzen, farklı çıkar gruplarının sürekli mücadelesiyle şekillenir. Sınıf, ırk, cinsiyet, ideoloji gibi farklılıklar, toplumu oluşturan temel gerilim alanlarıdır.
Çatışma teorisi, özellikle Karl Marx’ın çalışmalarıyla temellenmiş; sonrasında neo-Marksist, feminist, postkolonyal ve eleştirel kuramcılar tarafından geliştirilmiştir.
Karl Marx: Tarih, üretim araçlarını elinde tutanlar ile emeğini satanlar arasındaki çatışmanın tarihidir.
Max Weber: Ekonomik sınıf kadar statü ve otorite de toplumsal çatışmanın kaynaklarıdır.
Antonio Gramsci: Egemenlik yalnızca zorla değil, ideolojik hegemonya ile de kurulur.
Feminist Teori: Toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri, patriyarkanın sistematik çatışma biçimidir.
Postkolonyal Teori: Sömürge geçmişi, modern toplumlarda süren kültürel ve ekonomik çatışmaları doğurur.
Sınıfsal Çatışma: Zengin-fakir, işveren-işçi, sermaye-emek
Cinsiyet Temelli Çatışma: Erkek egemen yapılar ve kadınların dışlanması
Irksal ve Etnik Çatışmalar: Azınlık grupların sistematik ayrımcılıkla karşılaşması
Kültürel Çatışmalar: Yaşam tarzları, değerler ve normlar üzerinden bölünmeler
Kuşaklar Arası Çatışma: Yeni nesillerin mevcut sistemle hesaplaşması
Çatışma teorisi, yalnızca toplumsal eşitsizlikleri teşhir etmez; aynı zamanda toplumsal dönüşümün dinamiğini de burada görür. Eşitliğe giden yol, çatışmanın açığa çıkarılması ve dönüştürülmesiyle mümkündür.
Kitap Dünyasında
The Communist Manifesto – Karl Marx & Friedrich Engels: Sınıf çatışmasının tarihsel kaçınılmazlığı
Prison Notebooks – Antonio Gramsci: Egemenlik ve ideoloji üzerine derin analizler
Gender Trouble – Judith Butler: Toplumsal cinsiyetin normlarla kurulan çatışmalı doğası
Sinemada ve Dizilerde
Parasite – Farklı sınıfların görünmeyen ama dokunaklı çatışması
Snowpiercer – Tren metaforuyla sınıf yapısı ve devrim
Orange Is the New Black – Irk, sınıf ve cinsiyetin kesiştiği yapısal çatışmalar
Oyun Dünyasında
Papers, Please – Bürokrasi içinde sınıf farkı ve etik çatışma
BioShock – Ütopya maskesi altında sınıf mücadelesi
Detroit: Become Human – Yapay zekâlar üzerinden kurulan hak, eşitlik ve isyan hikâyesi
Çatışma teorisi, toplumu yalnızca istikrar arayışıyla değil, dengesizlikleriyle birlikte anlamaya çalışır. Çünkü çoğu zaman “düzen” olarak sunulan şey, bir grubun diğerini bastırmasının bir sonucudur. Değişim ancak çatışmanın tanınmasıyla başlar; yüzleşmeden adalet olmaz.
Bu madde ilginizi çektiyse aşağıdaki maddelere de göz atabilirsiniz:
