ÖDEMELER dengesinin ana kısımlarından biridir. Bir ülkenin diğer ülkelerle yapmış olduğu her türlü ticareti gösterir.
Alt başlıklarını dış ticaret dengesi (mal dengesi), hizmetler dengesi ve net dış alem ve faktör gelirleri (NDAFG) olarak isimlendirilebilir.
Dış ticaret dengesi mal ihracat ve ithalat tutarları arasındaki farktır. Eğer ihracat ithalattan fazla ise dış ticaret fazlası, aksi durumda ise dış ticaret açığı oluşur.
Bir ülke cari açık vermişse yurt dışından sermaye girişi olmuş ya da var olan döviz rezervleri kullanılmış, eğer cari fazla vermişse yurt dışına sermaye yatırımı olmuş veya döviz rezervleri artmış demektir.
Cari İşlemler Dengesi Nedir?
Cari işlemler dengesi bir ülkenin ekonomik durumu ve gelişmişliğiyle ilgili önemli bilgiler verir. Dış ticaret dengesi, hizmetler dengesi, yatırım gelirleri dengesi ve transfer gelirleri dengesinin toplamı olan cari işlemler dengesinde,
Cari işlemler dengesini oluşturan faktörleri ve yapılan hesabı daha iyi anlayabilmek için bu kavramları kısaca açıklayalım.
Dış Ticaret Dengesi
Bir ülkenin yurt dışından ithal ettiği mallar için yaptığı döviz ödemeleri ile yurt dışında sattığı mallardan elde ettiği döviz gelirleri arasındaki fark anlamına gelir. Bu ithalat ve ihracat faaliyetleri mal ve hizmetler için geçerli olabilir. Cari açığı yaratan en önemli etken dış ticaret açığı olsa da tek sebebi olarak dış ticaret açığını göstermek doğru olmayacaktır.
Hizmetler Dengesi
Bir ülkenin yurt dışına sağladığı ulaşım, haberleşme, kültür ve inşaat gibi hizmetlerden elde ettiği gelir ile yurt dışından aldığı benzer hizmetlere harcadığı miktar arasındaki farkı ifade eder.
Yatırım Gelirleri Dengesi
Yine adından anlaşılacağı gibi bir ülke vatandaşlarının yurt dışından elde ettiği doğrudan ya da dolaylı yatırım gelirleri ile yurt dışındaki yatırımcılara ödenen kâr payı ve benzeri ücretler arasındaki farkı ifade eder.
Transfer Gelirleri Dengesi
Yurt dışına karşılıksız olarak gönderilen paraları ile aynı şekilde yurt dışından gelen para arasındaki farkı temsil ediyor.
Cari Açık Ne Demek?
Cari dengenin nelerden oluştuğuna değindik. Peki sık sık cari denge ile birlikte kullanılan cari açık kavramı ne anlama geliyor? Bir ekonominin cari açık vermesi ne demek biraz buna değinelim.
Cari açık kısaca cari işlemler dengesinin negatif olması demektir. Yani yukarıda bahsettiğimiz gelirler, giderlerden az ise cari açık oluşur. Cari açığın oluşumundaki en temel ögelerden birisi dış ticaret açığıdır. Ülkenin ithal ettiği mal ve hizmetlerin gideri, ihraç ettiği mal ve hizmetlerin giderinden fazla olunca dış ticaret açığı oluşur. Bu da cari açığı oluşturan en temel unsurlardan birisidir.
Dış ticaret açığı, cari açığın oluşmasındaki temel unsurlardan birisi olsa da tek sebebi değildir. Yukarıda bahsettiğimiz yatırım gelirleri ve transfer gelirleri dengesi gibi cari denge unsurlarının negatife düşmesi de yine cari açığın oluşmasında önemli bir role sahiptir.
Cari dengeyi formüle edecek olursak şu şekilde açıklayabiliriz: Mal ihracatı gelirleri + satılan hizmetlerden sağlanan gelirler + diğer gelirler) – (mal ithalatı giderleri + satın alınan hizmetlere ödenen giderleri + diğer giderler) +/- cari transferler
Eğer bu işlemler sonucu ortaya çıkan değer 0’dan küçükse orada bir cari açık söz konusudur. Ülkelerin açıkladığı ödemeler dengesi sayıları yukarıdaki formüle koyularak o ülkenin cari dengesi hesaplanabilir.
Cari Açık Vermesi Ne Anlama Gelir?
Cari açık bir ülke ekonomisi için uzun vadede büyük sorunlar ortaya çıkarabilir. Temelde bir ülkenin ürettiğinden fazlasını harcaması olarak açıklayabileceğimiz cari açık, üretmedikçe katlanarak büyüme potansiyeli olan ve ekonomiyi derinden etkileyen bir probleme dönüşebilir. Bu nedenle cari açığı kapatmak için ülkeler, genelde ithalata dayalı politikalar yerine küresel pazarlarda rekabet edebilecek düzeye gelmeye çalışarak ihracata yönelirler.
Cari Denge Fazla Verdi Ne Demek?
Cari işlemler dengesi, bir ülkenin dış ticaretinin iki ana ölçüsünden biridir (diğeri net sermaye çıkışıdır). Cari işlemler fazlası, bir ülkenin net dış varlıklarının (yani varlıklar eksi yükümlülükler) değerinin söz konusu dönemde arttığını ve cari işlemler açığı daraldığını gösterir.
Cari Denge Nasıl Sağlanır?
Cari açık; kontrolsüz döviz kuru, tüketici harcamaları, enflasyon oranı ve faiz oranı gibi etkenlere bağlı olarak oluşur; üretim gücünün yükseltilmesi, ihracatın artırılması, enerjide dışa bağımlılığın en aza indirilmesi ve elektronik gibi ithalat kalemlerinin sınırlandırılması yoluyla azaltılabilir.
Türkiye’de Neden Cari Açık Var?
Bu sorunun Türkiye ekonomisine özgü; tasarruf yetersizliği, dış ticaret açığının artması, ihracatın ithalata bağımlılığının artması, enerji tüketiminde giderek artan oranda dışa bağımlılık gibi yapısal sebepleri bulunmaktadır.
