“Bugün kimse baskılanmıyor; herkes kendini optimize etmeye çalışıyor.” Byung-Chul Han’a göre modern insan artık bir “itaat öznesi” değil, bir “performans öznesi”dir. Yorgunluk toplumu, görünürde özgür; gerçekte bitap bir çağın adıdır.
Alman-Koreli filozof Byung-Chul Han, Yorgunluk Toplumu (2010) adlı kitabında, günümüz toplumunun artık dışsal baskılarla değil, içsel zorlamalarla yönetildiğini öne sürer. İnsan artık bir üretim nesnesi değil, kendi kendisinin “girişimcisi”dir. Bu dönüşüm, bireyi özgürleştirmek yerine; kronik yorgunluk, tükenmişlik (burnout), depresyon ve anksiyete ile kuşatır.
Han’a göre 20. yüzyılın “disiplin toplumu” yerini 21. yüzyılın “performans toplumuna” bırakmıştır. Birey kendi kendini sömürürken, bu sömürüye “özgürlük” adını verir. Sonuç: tükenmiş, yalnız, rekabetçi ama özgür olduğunu zanneden birey.
Performans Baskısı: Artık baskıcı bir otorite yok; ama herkes kendini geliştirmek zorunda.
Pozitif Şiddet: “Yapabilirim!” mottosu, bireyi sonsuz görev yükü altında ezer.
Depresyon ve Burnout: Modern patolojiler artık bastırma değil, fazlalıktan doğar: fazlası çalışma, iletişim, uyaran…
Şeffaflık İdeolojisi: Sürekli görünür olmak, paylaşmak ve açıklık, mahremiyetin değil, denetimin aracıdır.
Benlik Nehri: Sürekli değişim ve dönüşüm beklentisi, insanı sabitlikten, köklenmeden mahrum eder.
Tükenmişlik ve Yalnızlık: Rekabet ve öz-iyileştirme bireyi içe kapatır.
Kendi Kendini Denetleme: Gözetim dışarıdan değil, içeriden gelir.
Verimlilik Mitolojisi: Dinlenmek suç gibi görülür, boşluk “kayıp zaman” sayılır.
Toplumsal Sorumluluk Erozyonu: Her birey kendi kaderinin girişimcisi olduğuna inandırılır.
Kitap Dünyasında
Yorgunluk Toplumu – Byung-Chul Han: Performans, depresyon ve öznelik üzerine çağdaş bir felsefe
Şeffaflık Toplumu – Han’ın görünürlük ve denetim eleştirisinin tamamlayıcısı
The Burnout Society – Han’ın kavramlarını İngilizceye kazandıran çarpıcı çeviri
Sinemada ve Dizilerde
Black Mirror (özellikle “Nosedive” bölümü): Sosyal puanlama ile şekillenen bireysel performans takıntısı
The Circle – Teknolojik görünürlük baskısının bireyi ezmesi
Her – Aşırı iletişim içinde yalnızlaşan modern insanın dramatik portresi
Oyun Dünyasında
Death Stranding – Tükenmişliğin ortasında bağ kurma arayışı
The Sims Serisi – Kendi kendini yönetmeye mahkûm bir bireyin mikro-yorgunlukları
Papers, Please – Sistem içindeki küçük kararlar ve insanî çöküşler
Byung-Chul Han’ın Yorgunluk Toplumu, çağımızın görünmeyen baskılarını ifşa eder. “Daha çok, daha hızlı, daha iyi” çağrısı altında ezilen bireyin, aslında kendini sömürmekte olduğunu fark etmesini ister. Bu kitap, modern özgürlük anlayışının bir parodisi olarak yaşadığımızı gösterir: Zincirler yok; ama kimse yürüyemiyor.
Bu madde ilginizi çektiyse aşağıdaki maddelere de göz atabilirsiniz:
BYUNG-CHUL HAN VE ŞEFFAFLIK TOPLUMU: Her Şeyin Göründüğü Bir Dünya
PERFORMANS TOPLUMU – Yorgunluk Üreten Verimlilik Çağı
