BİRÇOK faktörün beyni olumsuz etkilemesi sonucu, bilişsel süreçlerde ileri düzeyde bozulmalar meydana gelir. Yönelme, soyut düşünme, muhakeme yetisi gibi alanlarda belirgin bozulmalar, bellek yitimi, konsantrasyon güçlüğü ve duygulanım değişimleri görülür.
Hastada genellikle ilk fark edilen belirti hafıza bozukluğudur. Hastalığın ortaya çıktığı ilk zamanlarda, yeni bilgiler uzun süreli bellekte tutulamamaktadır. Gittikçe günlük işlerle ilgili unutkanlıklar artar; hasta az önce gözlüğünü bıraktığı yeri hatırlayamaz, markete gittiğinde kendisinden istenen şeylerin birçoğunu unutur, randevularının yerini, saatini, hatta randevunun kendisini unuttuğu için randevularına gidemez, ocağın üstündeki yemeği yakar vb. İlerleyen durumlarda, tanıdıklarının isimlerini, evinin adresini, telefon numarasını unutabilir, hatta aile bireylerini tanıyamaz ve evin yolunu bulamaz duruma gelebilir. Kimi hastalar biriyle konuşurken birkaç dakika önce söylediklerini unutabilir. Daha ağır hastalarda öz bakım becerilerinde yetersizlik baş gösterir; hasta, altına kaçırabilir, günlük temizliğini yapamaz, giyimine ve saç-sakal düzenine önem vermez, yalnız sokağa çıkamaz… Desteksiz yaşamını sürdürecek yetilerini kaybettiğin için tamamen başkalarına bağımlı hale gelir.
Yaşlılıkla birlikte görülen bir bozukluktur. Daha çok 65 yaşından sonra görülür ve yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar. Yaşlı nüfusun çok olduğu toplumlarda bunama hastalarının sayısı oldukça fazla olmaktadır. Bu da topluma birçok yönden sorun teşkil etmektedir. Öncellikle hastanın ailesi bu durumdan fazlasıyla olumsuz etkilenmekte ve yaşam düzenleri bozulmaktadır.
Fiziksel özellikler
Hasta, kişisel bakımına önem vermez ve eğer ailesi tarafından bakılmazsa saçı-sakalı karışık, üstü-başı dağınıktır. Durgun, üzüntülü veya hareketli, neşeli görünebilir. Bazen saldırganlığa varan taşkınlıklara tanık olmak mümkündür. İnsanlarla iletişim becerilerinde sınırlılıklar ve konuşmasında çeşitli bozukluklar olabilir. Uyuyamama veya aşırı uyuma gibi uyku bozuklukları ile yeme sorunları ortaya çıkar.
Duygusal özellikler
Demans hastalarında birçok ruhsal bozukluk ikincil olarak ortaya çıkar; bunların başında anksiyete, depresyon, bipolar bozukluk ve paranoya gelir. Bilişsel süreçlerdeki bozulmalardan dolayı kişi, çevresindeki olayları ve kişilerin söz ve davranışlarını yanlış yorumlayabilir ve kaygılar yaşayabilir. Aşırı kuşkucu olabilir ve çevresindeki kişilerin kendisini zehirlemek istediklerini veya başından atmak istediklerini düşünebilir. Artık kimsenin kendisini sevmediğini ve kendisine çok kötü davranıldığını anlatabilir, bütün malını, mülkünü elinden almak istediklerini söyleyebilir. Yaşı 70–80 olmasına rağmen, eşini aşırı kıskanmaya başlar ve kendisini aldattığına dair iddialar öne sürebilir. Ayrıca hastanın kişiliğinde ciddi bir değişim oluşabilir; öyle ki, “adeta o melek adam gitti de yerine bir şeytan geldi” diye yakınan hasta yakınları vardır.
Zihinsel özellikler
Ağır düzeyde hafıza sorunları görülür. Öğrenilen bilgilerin depolanması ve yeniden hatırlanmasında bozukluklar aşamalı olarak ortaya çıkar. Kimi hastalar yakın geçmişe ait olayları hatırlayamaz ve bu durumu örtmek için uzak geçmişindeki olayları anlatıp durur. Demansın ileri aşamalarında geçmişe ait bilgi ve yaşantılar da hatırlanmaz. Bellek sorunlarından dolayı düşüncelerinde kopukluklar olabilir ve bu konuşmalarına yansıyabilir.
Bilinç bazen sislenebilir veya kapanabilir, ancak genel olarak açıktır. Yönelim bozukluğu, halüsinasyonlar ve sanrılar ağır derecede seyreden demanslarda görülür. Konsantrasyon güçlüğü belirgindir. Algı sorunları da ortaya çıkabilir; çünkü hastanın kendisiyle bağlantısı olmayan olaylar ve diğer insanların söz ve eylemleri yanlış algılanabilir.
Tedavi
Bazı bunama vakaları, erken teşhis edilirse ve bunamaya yol açan etkenler bulunup tedavi edilirse iyileşme mümkündür. Geciken tedavilerde beyindeki hasarın kalıcı olma olasılığı artar ve bunama kronikleşebilir. Bazı vakalarda ise erken tanı ve tedavi hastalığı iyileştirmeyebilir, ancak ilerlemesini durdurabilir. Bunama, beyin travmaları, hormon, kalp ve damar hastalıkları, beyin kist ve tümörleri, tüberküloz, epilepsi, enfeksiyonlar, zehirlenmeler, kan hastalıkları, Alzheimer vb. etkenlere bağlı olarak ortaya çıkar.
