AVRUPA Birliği (AB) üyesi ülkelerin vatandaşı olan futbolcuların yine AB üyesi ülkelerdeki takımlar arasında bonservis bedeli olmaksızın satışına olanak veren bir kural. Bu kuralın uygulanabilmesi için futbolcunun o takımla kontratının sona ermesi gerekir.
Bosman kuralları ya da Bosman kararları, 1995 tarihli bir Avrupa Adalet Divanı kararıdır.
Avrupa Birliği içinde işçilerin serbestçe dolaşımını ve iş birliği özgürlüğünü güvenceye alan kararlar özellikle Avrupa içinde futbol sektöründe büyük değişiklikler yaşanmasına neden olmuştur. Bu kararlar uyarınca Avrupa Birliği üyesi ülkelerin ulusal liglerinde -transfer edilen oyuncunun Avrupa Birliği vatandaşı olması koşuluyla- yabancı oyuncu sınırlaması kaldırılmış, futbol oyuncularının anlaşma süreleri dolduğunda bonservis bedeli olmaksızın istedikleri kulübe geçmelerinin önü açılmıştır. Kararlarla birlikte futbol ve diğer tüm spor dalları birer ekonomik sektör olarak değerlendirilmiş ve sporcular işçilerin serbest dolaşımı ilkesi uyarınca işçi haklarına sahip olmuşlardır. Kararlar, adını Belçika’nın Liège takımında forma giyen Jean-Marc Bosman adlı futbolcunun başka bir takıma transfer olmasının önünde engel olarak duran bonservis bedeli sorununu yargı makamlarına taşıyarak, giriştiği hukuk mücadelesini kazanmasından almaktadır.
Daha önce durum nasıldı?
Bosman kuralları öncesinde Avrupa futbolunda futbolcu transferi ve yabancı futbolcu kotasına ilişkin uygulama günümüzdeki duruma nazaran farklı bir hukuki temel üzerine oturmuştu. UEFA ve FIFA’nın belirlediği kurallar ve yasal mevzuat çerçevesinde yapılmakta olan futbolcunun başka bir kulübe transferi, Bosman kararları öncesinde futbolcunun mevcut olarak oynadığı kulüp ile yeni oynayacağı kulübün anlaşması üzerinden yapılmaktaydı. Bu durum ise sözleşmesi biten bir futbolcunun, kulübün hâlihazırda belirlediği bonservis bedeli ödenmemesi halinde oyuncunun serbest kalmaması yani kulübe bağlı kalması durumuna yol açmaktaydı. Ayrıca kulüplerin daha önce belirledikleri bonservis bedelinin %10’luk kısmını vererek futbolcunun sözleşmesini uzatma hakkına sahip olması durumu söz konusuydu. Bu durum futbolcuların serbest dolaşım hakkının önünde büyük bir hukuki engel olarak karşımıza çıkmıştır.
Jean- Marc Bosman
26 yaşında Belçikalı futbolcuyken futbolda “liberal devrim” olarak adlandırılan bir değişime sebep olan Jean- Marc Bosman, 1990 yılının Temmuz ayında oynadığı kulüp Royal FC takımında sözleşmesinin sona ermesi sonucunda sözleşme yenilemek istediğinde kulüp tarafından kendisine, taban ücret olan haftalık 750 Euro önerilmişti. Bosman kendisine önerilen bu ücreti kabul etmeyerek ve sözleşme yenilemeyerek yeni bir devrimin doğmasına sebep olmuştur. Bu süreç içerisinde Bosman kendisine yeni bir kulüp aramış ve Fransız Kulübü Dunkerque ile anlaşma sağlamıştır.
Dönemin kuralları gereği, Bosman’ın bahse konu sözleşmeyi imzalamadan önce eski kulübü ile anlaşma sağlaması gerekiyordu. Çünkü o dönemin kurallarına göre eski kulübünün kendisine sunduğu taban ücret UEFA, FIFA ve Belçika Futbol Fedarasyonu’nun transfer kurallarına uygun şekilde hazırlanmıştı. Zira eski kulübü Royal FC, Bosman’ı 400 bin Euro’ya satış listesine koymuş ve o bu ücreti, Bosman’ın anlaşma sağladığı Fransız kulübü Dunkerque´den talep etmişti. Fransız kulübün bu parayı ödeme gücü yoktu. Fransız kulüp Dunkerque anlaşma yoluna girdi ve 1 yıl için 30 bin Euro kiralama teklifi sundu. Bosman artık sene sonu kulübün belirlediği fiyatın yarısı olan ücrete transfer olmak durumundaydı. Bosman’ın kulübü Royal FC söz konusu bu teklifi kabul etti ve artık transferi çözümleme için işlemlere başlatmıştı. Tabi ki Royal FC tarafından bu transfer kabul edilmesine rağmen henüz çözüme kavuşmamıştı.
Söz konusu bu gelişmeler üzerine Royal FC farklı bir yol izlemiştir. Fransız kulüp Dunkerque, Bosman transfer işlemini bitirmek amacıyla Fransa Futbol Federasyonun belirlediği tarih olan 3 Agustos´tan önce Bosman transferini bitirmesi gerekiyordu. Dunkerque 30 Temmuz´da Bosman´a aylık 2 bin 250 euro ile sözleşme sundu ve sözleşme imzalandı. Royal FC, bu durum sonunda Bosmanı böyle bir anlaşmaya gittiği için cezalandırmak istemiyle sözleşmeyi kabul etmedi ve Bosman´a sundukları teklifi red ettiği için kadro dışı bıraktı. Bosman, kadro dışı kalması sebebiyle kulüpten alacağı olan 750 Euro hakkını alamadı. Royal FC kulübü bu şekilde Bosmanı cezalandırma yanında söz konusu maddi külfetten kendini kurtarmış oldu. Bu durumun akabinde ise Bosman’ın oynayamaması ve çeşitli problemlerin gündeme gelmesi nedeniyle Dunkerque, transferden vazgeçti.
Bosman, yaklaşık beş yıllık bir süreç boyunca söz konusu bu hak kaybını çözümlemek için hukuk mücadelesi verdi. Söz konusu bu süreçte her ne kadar Bosman bir ücret kazanamasa da çok önemli bir devrime imza attı. İş sözleşmesi kapsamında çalışan insanların, profesyonel futbolcular ve sporculardan bir farkı olmadığı, sporcuların diğer çalışanlarla eşit haklara sahip olması gerektiğinin önemini gündeme getirmiştir. Avrupa Birliği’nin temelini oluşturan 1960 tarihli Roma Anlaşması’nın bireylere getirdiği temel hakların, sporcular ve futbolcuları da kapsaması nedeniyle spor dünyasında köklü ve ses getiren bir değişime sebep olmuştur.
