Geleceğin ihtimallerini bugünün gözünden anlatan edebî ve görsel evren.
Bilimkurgu (İngilizce: Science Fiction, Almanca: Science-Fiction, Fransızca: Science-fiction), bilimsel gelişmelerin olası sonuçlarını kurmaca bir kurguda işleyen edebiyat ve sanat türüdür. Teknoloji, uzay yolculukları, yapay zekâ, zaman yolculuğu ya da alternatif dünyalar, türün başlıca temalarıdır. Bilimkurgu yalnızca geleceği değil, günümüzün sosyal ve politik meselelerini de alegoriler üzerinden tartışma alanı sunar.
Kökleri Antik Çağ’ın fantastik anlatılarına uzansa da bilimkurgu türünün temelleri 19. yüzyılda atılmıştır. Mary Shelley’nin Frankenstein’ı (1818), “ilk modern bilimkurgu romanı” olarak kabul edilir. Jules Verne ve H.G. Wells, 19. yüzyıl sonlarında bilimsel hayal gücünü sistemli bir kurguya dönüştürerek türün klasiklerini yazdı.
20. yüzyılda dergilerde yayımlanan “pulp” öyküler, bilimkurguyu popüler kültürün merkezine taşıdı. Isaac Asimov, Arthur C. Clarke, Philip K. Dick gibi yazarlar türü felsefi ve teknolojik tartışmalarla derinleştirdi. Soğuk Savaş yılları nükleer felaket ve uzay yarışı temalarını öne çıkardı.
21.yüzyılda bilimkurgu artık yalnızca roman ve öykülerde değil; sinema, televizyon, video oyunları ve çizgi romanlarda da merkezi bir yer tutmaktadır.
► Bilimkurgu ile fantezi arasındaki fark nedir?
Bilimkurgu bilimsel olasılıklara dayanır, fantezi ise doğaüstü ve büyüsel öğelere. Ancak iki tür zaman zaman iç içe geçebilir.
► Bilimkurgunun alt türleri nelerdir?
Sert bilimkurgu (hard science fiction), uzay operası (space opera), siberpunk, distopya, alternatif tarih ve biyopunk en bilinen alt türleridir.
► Türk edebiyatında bilimkurguya örnek var mı?
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın bazı metinleri geleceğe dair öğeler taşır. Günümüzde Sadık Yemni ve Barış Müstecaplıoğlu gibi yazarlar bilimkurguyu eserlerinde işlemiştir.
► Bilimkurgu neden felsefeyle ilişkilendirilir?
Çünkü insanın varoluşunu, özgürlüğünü, etik sınırlarını ve geleceğini tartışır. Yapay zekânın hakları veya zaman yolculuğunun paradoksları gibi sorular, felsefi zemine dayanır.
► Neden günümüzde bilimkurgu bu kadar popüler?
Çünkü teknoloji hayatımızın merkezinde. Yapay zekâ, genetik mühendislik ve uzay çalışmaları, bilimkurgunun sahnesini gerçek hayata yaklaştırdı.
Edebiyat: Isaac Asimov’un Vakıf serisi, Ursula K. Le Guin’in Mülksüzler romanı.
Sinemada: 2001: A Space Odyssey, Star Wars, Matrix, Arrival.
Televizyon: Star Trek, Black Mirror.
Video Oyunları: Mass Effect, Cyberpunk 2077.
Müzikte: Progressive rock ve elektronik müzikte bilimkurgu temaları sıkça işlenmiştir.
Bilimkurgu, hem hayal gücünü besleyen hem de toplumsal eleştiri yapan güçlü bir anlatı alanıdır. İnsanlığın gelecekteki ihtimallerini tasavvur ederken aslında bugünün sorunlarını tartışır. Bu yönüyle edebiyat ve sanat tarihinde eşsiz bir konuma sahiptir.
► DİSTOPYA
► ÜTOPYA
► AKIRA
► SİBERPUNK
► YAPAY ZEKÂ
