BANKALAR, tasarruf toplayan ve bunları kredi olarak pazarlayan kurumlar olmakla birlikte, kaydi para yaratmakta, dış ticarette kefil olmakta, devleti finanse etmekte, portföy yönetmekte ve danışmanlık hizmeti sunan kuruluşlardır.
Genel anlamda banka, gerçek ve tüzel kişilerin tasarruflarını toparlayarak, bunları, gelir sağlayıcı işlere kredi yoluyla kanalize eden, ödemelerde aracılık yapan, para nakli, senet tahsili, emanet kabulü gibi çeşitli hizmetler gören işletmelerdir.
Bankacılık, Orta Çağ’da Vatikan’a bağlı kiliselerin kutsal topraklara yapılan seyahatlerde hacı adaylarının kıymetli eşyalarını korumak amacı ile zamanın ihtiyaçları gereğince doğmuş kuruluşlardır.
Banka türleri şu şekilde ifade edilebilir;
Kalkınma bankası: Sermaye piyasasının gelişmediği ülkelerde ekonomik kalkınma için gerekli olan sanayi ve ticari yatırımların gerçekleştirilmesi için fon sağlayan bankalardır. Kalkınma bankalarının mevduat toplama yetkileri bulunmamaktadır. Bu bankalar tahvil çıkararak veya uluslar arası piyasalardan sağladıkları kredilerle fon saplama yoluna gitmektedirler.
Katılım bankası: Katılım bankaları mali piyasada bir yenilik olarak, faiz endişesi nedeniyle bankalara gitmeyen fonları ekonomiye kazandırmak ve sermaye sahiplerinin birikimlerini güvenle saklamalarına ve değerlendirmelerine yardımcı olmak amacıyla kurulmuş bankaları içermektedir. Katılım bankaları, toplanan fonları değerlendirmek için çeşitli finansal yöntemler tespit etmekte, fon sahiplerine faiz vermek yerine kar ve zarara ortak etmektedir. Bu bağlamda katılım bankalarında faiz değil, kardan ve zarardan pay
alınması esası geçerlidir.
Kıyı bankacılığı: Serbest bankacılık alanları, olarak da adlandırılan kıyı bankacılığı (offshore banking) uluslar arası piyasalarda dolaşan yabancı sermayeyi ülkeye çekmek için oluşturulmaktadır. Gelişmiş ülkelerde faaliyette bulunan bankalar, kendi ülkelerindeki bankacılık sektörü üzerinde devletin koyduğu mevduat karşılık oranı, faiz sınırlandırması, kredi tavanı, bankacılık gelirlerinin vergilendirilmesi ve yabancı uyruklulara kredi açılmasının engellenmesi gibi kısıtlamalardan kurtulmak amacıyla, serbest bankacılık alanlarına yönelmektedirler.
Ticari banka: Günümüzde ticari bankalar modern toplumların en önemli parasal kurumlarını oluşturmaktadır. Ticari bankalar, mevduat bankaları olarak bilinmekte olup, topladığı mevduatları kredi vererek paradan para kazanan kurumlardır. Ticari bankalar bireylerden vadeli veya vadesiz mevduat toplamakta, kendi pasiflerini ihraç ederek ödünç almakta ve fonlarını başkalarına ait pasiflere yatırarak kazanç elde etmektedir. Günümüzde para arzının önemli bir kısmı ticari bankalar tarafından üretilmektedir.
Bankayı oluşturan iş birimleri nelerdir?
Bankalar, şube, bölge yönetim, genel müdürlük yönetim, yönetim kurulu, dış destekli birimlerden oluşur. Bir şubenin esas amacı satıştır. Ancak satış ile birlikte, operasyonel işlemler, teknik destek, güvenlik gibi bölümler de bulunmak zorundadır. Satışa yönelik kurulan şubeler de; perakende, özel, ticari ve kurumsal olarak ayrılmaktadır.
Bankanın önemi nedir?
Bankaların ekonomik sistem içindeki en önemli işlevleri arasında finansal aracılık yapma, likidite sağlama, kredi taleplerini değerlendirme ve izleme, gelir ve servet dağılımını etkileme, para politikalarının etkinliğini artırma, ulusal ve uluslararası ticareti geliştirme faaliyetlerini sayabiliriz.
Bankaların gelir kaynağı nedir?
Mevduat bankalarının veya ticari bankaların temel gelir kalemi faizlerdir.
Faiz gelirlerinin büyük bir bölümü, bankanın verdiği krediler karşılığı elde ettiği faiz geliri ile, diğer bankalara kullandırılan fonlar ile menkul değerler cüzdanından sağlanmaktadır. Faiz dışı gelirler içinde, kambiyo gelirleri, komisyon gelirleri ve sermaye piyasası işlem gelirleri yer almaktadır.
Merkez Bankası’nın kârı, bankalara kullandırdığı borca uyguladığı faizden elde edilen gelirden doğar. Bankalar, finansal aktiviteleri gereği Merkez Bankası’ndan sürekli borç alır ve öderler. Merkez Bankası bu borçlara faiz uygular.
Dünyada ilk bankayı kim kurdu?
İlk banka “maket” adında Sümerlilerde M.Ö. 3500 yılında kurulmuştur. Modern anlamda ilk banka 1587 yılında Venedik’te Banco di Rialto adı altında kurulan bankadır. Osmanlı Devleti’ne baktığımızda ise 1847 yılında iki galata bankerleri tarafından kurulan Bank-ı Dersaadet-İstanbul Bankası’dır.
Türkiyede ilk banka hangisi?
İlk olarak 1847 yılında Galata bankerleri tarafından İstanbul’da kuruldu. Bankanın açılışına Osmanlı hükûmeti izin vermek zorunda kaldı. Bankanın ilk adı İstanbul Bankası anlamında Banque de Constantinople (Bank-ı Der saadet) olmuştur. (Der Saadet, İstanbul’un eski adıdır.)
Eksik parayı banka alır mı?
Nakit alışverişler sonrası elinize geçen paralarda yırtık ya da hasarlı banknot bulunuyorsa Merkez Bankası ve konuyla ilgilenen diğer bankalara belirli günlerde giderek, yırtık veya hasarlı paraların değişimini yapabilirsiniz. Şartlara uyulduğu sürece iade işlemleri uygulanacaktır.
