Göğü, yeri ve yeraltını birleştiren evrensel eksen.
Axis Mundi (İngilizce: Axis Mundi, Almanca: Weltachse, Fransızca: Axe du monde), “dünya ekseni” anlamına gelir. Mitolojilerde, evrenin merkezini ve farklı âlemleri birbirine bağlayan kutsal hattı temsil eder. Bu eksen, gökle yer arasında dikey bir bağlantıdır; kimi zaman kutsal bir dağ, kimi zaman bir ağaç, sütun, kule ya da tapınak biçiminde simgeleştirilir.
Farklı kültürler Axis Mundi’yi çeşitli biçimlerde anlatmıştır:
Norse Mitolojisi: Yggdrasil, dokuz âlemi birbirine bağlayan kozmik ağaçtır.
Hint Kozmolojisi: Meru Dağı, tanrıların oturduğu ve evreni ayakta tutan merkezdir.
Mezopotamya: Ziguratlar, gökyüzü ile yeryüzü arasında birer köprü kabul edilmiştir.
Maya ve Aztekler: Kozmik ağaçlar, yeraltını, dünyayı ve göğü bağlayan kutsal eksenlerdir.
Hristiyanlık: Kudüs’teki Kutsal Kabir Kilisesi’nin bulunduğu nokta, “dünyanın merkezi” olarak kabul edilir.
Modern çağda bile gökdelenler, kuleler veya anıtlar, kültürel bilinçte “dikey kutsal eksen” metaforunun izlerini taşır.
Çünkü her kültür, evreni anlamlandırmak için bir merkez ve bağ noktası yaratmıştır. İnsan, varlığını kozmik bir düzene bağlamak ister.
Kozmik ağaç (Yggdrasil), kutsal dağ (Meru), tapınaklar (ziguratlar, piramitler), dikili taşlar, sütunlar ve göğe yükselen kuleler.
Hayır. Günümüzde de sembolik olarak yaşar. Örneğin New York’taki Özgürlük Anıtı, Paris’teki Eyfel Kulesi ya da Mekke’deki Kâbe, kültürel bağlamda axis mundi olarak yorumlanır.
Kutsal eksen, ritüellerin gerçekleştiği merkezde konumlanır. İnsan, dua, kurban ya da meditasyon yoluyla bu eksen üzerinden göksel ya da ruhani âleme ulaşmaya çalışır.
Psikanalitik ve kültürel çalışmalar, Axis Mundi’yi insanın “merkez arayışı” olarak yorumlar. Modern şehirlerin merkezlerindeki anıtlar, gökdelenler, hatta televizyon kuleleri bile bu arketipin güncel versiyonlarıdır.
Edebiyat: Mircea Eliade’nin çalışmaları, Axis Mundi kavramını dinler tarihi içinde detaylı biçimde inceler.
Sinema: Tree of Life (2011) gibi filmler, kozmik ağaç imgesini Axis Mundi’ye gönderme olarak kullanır.
Oyunlar: Fantastik rol yapma oyunlarında “dünya ağacı” veya “göksel dağ” sıkça karşımıza çıkar.
Axis Mundi, insanın evrenle kurduğu en derin bağın sembolüdür. Mitolojik kökenlerinden modern sembollere kadar, insanoğlu her çağda kendine bir merkez, göğe yükselen bir eksen yaratmıştır. Bu eksen, varoluşun anlam arayışındaki evrensel bir motif olarak yaşamaya devam etmektedir.
► YGGDRASIL
► MERU DAĞI
► İRAN MİTOLOJİ
► ZERZURA
► ULTIMA THULE
