GÜNEYDOĞU Asya bölgesinde ve bu bölge kültüründe “cinnet” hâlini ifade etmek için kullanılan bir tanımdır. Kavram, Filipinler’de ise “juramentado” kelimesiyle bilinir. Gözü kara, hiddetle saldıran ve öldüren anlamlarına da gelir.
“Amok” hâli, erkekler arasında daha yaygın gözlenmekte ve genellikle “bardağı taşıran son damla” niteliğindeki bir olayın ardından patlak verdiği gözlenmektedir. Cinnet hâlindeki kişi, kötülüğe uğradığına ya da uğrayacağına inanmaktadır.
Psikiyatride ender görülen kültüre özgü sendromlar arasında sayılan “amok” hâlinin, güneydoğu Asya bölgesine özgü olabileceği ve “kültüre özgü sendromlara” örnek gösterilebileceği de ifade edilmektedir. Bazı kaynaklar ise günümüz toplumu ile “amok” ya da cinnet hâlinin tarihsel ilişkisi irdelenerek modern endüstri toplumunda da benzer bir tablonun görülebileceğini ileri sürmektedir.
Bu özel durum altında olan, ister silahla, ister bir araçla suç işleyen, toplu öldürme ya da yaralamalarda bulunan kişiler “amok koşucusu” tâbiriyle tarif edilmektedir.
Amok hastalığı belirtileri nelerdir?
Her ne kadar yaşamın modernleşmesi ve yaşam koşullarının kolaylaşmasına bağlı olarak hastalığın görülme sıklığı azalmış olsa da halen varlığını devam ettirdiği söylenebilir. Özellikle canice işlenen cinayetlerin ardından bazı katillerin bu hastalığın teşhisini aldığı yaygın olarak görülür. Hastalığın cinnete varacak boyutlardaki şiddet ataklarının öncesinde çeşitli şiddetlerde depresyon belirtilerine rastlanabilir. Fakat bu belirtiler ancak hastaların sürekli olarak bir arada olduğu yakın çevresi tarafından fark edilebilir. Her iki cinsiyette birden görülebilme ihtimali olmasına karşın Amok olgularına bakıldığında erkek cinsiyette hastalığa çok daha yaygın şekilde rastlanır. Cinnet ataklarının görüldüğü pek çok Amok hastası, bu ataklar sırasında ortada böyle bir durum olmamasına karşın kendisinin bir kötülüğe uğramış olduğuna veya uğrayacağına inanır.
Amok hastalığının nedenleri nelerdir?
Halen gelişiminde rol oynayan faktörler tam olarak tespit edilememiş olmasına karşın Amok hastalığı aşırı kültürel baskı, şiddet içeren canice davranışlara maruz kalma veya bunların bulunduğu ortamda büyüyüp yetişmiş olma gibi sosyal, kültürel ve çevresel faktörlere bağlanır. Bu durumun en somut nedenlerinden biri de hastalığın dünya geneline yayılmış olmayıp zorlu yaşam koşullarının yer aldığı bölgelerde yoğunlaşmış olmasıdır. Buna ek olarak Amok hastalarında tetiklenen şiddet davranışlarının psikotik nedenlere, kişilik veya duygu durum bozukluklarına bağlı olarak da gelişebileceği üzerinde de durulmaktadır. Bugüne kadar elde edilmiş bulguların incelenmesi ile hastalık, kültüre özgü sendromlar grubuna dahil edilmiş bir hastalık türüdür. Konuya ilişkin araştırmalar devam etmekte olup bu hastalıkların modern ve endüstrileşmiş toplumlar arasında yeniden patlak verebileceği ihtimali de öne sürülmektedir. İngilizcede “Running Amok” şeklinde tanımlanan hastalığın patlak vermiş olduğu bireylerin neredeyse tamamı, silah veya yaralayıcı bir alet yardımıyla üçüncü kişileri yaralaması veya öldürmesi sonucunda teşhis alır. Cinnet atakları öncesinde ani gelişimli ağır depresyon benzeri belirtiler görüldüğünden aile bireyleri veya yakınları tarafından bu şekilde belirtilerin fark edilmiş olduğu hastalar vakit kaybedilmeksizin sağlık kuruluşlarına ulaştırılmalıdır.
