Savaşın, siyasetin ve gündelik hayatın ortak kavramı: Abluka, bir alanı veya topluluğu dış dünya ile ilişkisini keserek kontrol altına alma stratejisidir.
Abluka (İngilizce: blockade, Almanca: Blockade, Fransızca: blocus), bir bölgenin, şehrin veya ülkenin dış dünya ile bağlantısını koparmak, giriş-çıkışı sınırlamak ve kaynak akışını kesmek amacıyla uygulanan askerî, siyasî ya da ekonomik bir kuşatma yöntemidir. Deniz, kara veya hava üzerinden uygulanabilir. Sıklıkla savaşlarda kullanılsa da günümüzde diplomatik yaptırımlar ve ekonomik baskı biçimleri de “modern ablukalar” olarak adlandırılır.
Abluka kavramı, Antik Çağ’dan itibaren devletlerin en önemli stratejik araçlarından biri olmuştur. Sparta’nın Atina’ya karşı uyguladığı deniz ablukası, Peloponez Savaşları’nın seyrini değiştirmiştir. Orta Çağ’da şehir kuşatmaları, hem askerî hem ekonomik ablukaları bir arada barındırmıştır. Modern çağda ise Birinci Dünya Savaşı’nda Almanya’ya yönelik İngiliz deniz ablukası, açlık ve ekonomik çöküşe yol açarak savaşın sonucunu belirlemiştir.
Soğuk Savaş yıllarında Küba Krizi (1962), ablukanın nükleer caydırıcılıkla birleştiği kritik bir örnektir. Günümüzde ise Gazze, Yemen veya Karabağ gibi bölgelerde abluka, uluslararası hukuk tartışmalarının merkezinde yer alır.
► Abluka ile ambargo arasındaki fark nedir?
Ambargo genellikle devletlerin diplomatik veya ekonomik yaptırımlar yoluyla belirli mal ve hizmetlerin ticaretini yasaklamasıdır. Abluka ise fiziki bir kuşatma ve erişim engeli içerir. Yani ambargo kâğıt üzerinde bir yasaklama iken, abluka fiilen giriş-çıkışı engeller.
► Tarihte en uzun abluka hangisidir?
Tarihte en uzun süreli ablukalardan biri, 1948-1949 Berlin Ablukası’dır. Sovyetler Birliği’nin Batı Berlin’e kara ve demir yollarını kapatması, Batılı müttefiklerin “hava köprüsü” operasyonunu başlatmasına yol açmıştır. On bir ay boyunca şehir tamamen uçaklarla beslenmiştir.
► Abluka uluslararası hukukta meşru mudur?
Birleşmiş Milletler Şartı’na göre abluka, yalnızca BM Güvenlik Konseyi’nin kararıyla uygulanabilir. Tek taraflı uygulanan abluka girişimleri, uluslararası hukukta tartışmalı kabul edilir. Bu nedenle Gazze üzerindeki İsrail ablukası gibi örnekler sürekli diplomatik krize yol açmaktadır.
► Abluka halkların yaşamını nasıl etkiler?
En büyük etkisi gıda, ilaç ve yakıt gibi temel ihtiyaçlara erişimin zorlaşmasıdır. Bu durum insani krizlere yol açar. Ayrıca psikolojik baskı, toplumsal travma ve zorunlu göçler, ablukaların uzun vadeli sonuçları arasında yer alır.
► Modern dünyada abluka hâlâ etkili bir yöntem mi?
Evet, ancak sonuçları çoğu zaman beklenenden farklıdır. Teknolojik gelişmeler, kara yoluyla ulaşımı imkânsız kılınsa bile hava köprüleri veya dijital ticaret yolları açabiliyor. Buna rağmen ablukalar, karşı taraf üzerinde askerî ve siyasî baskı kurmak için hâlâ başvurulan bir araçtır.
Edebiyat: Victor Hugo’nun Sefiller romanında Paris’in abluka günleri, toplumsal yoksunlukların dramatik bir portresi olarak yer bulur.
Sinema: 2015 yapımı Emin Alper filmi Abluka, kavramı siyasî ve psikolojik bir metafor olarak işler.
Oyun: Strateji oyunlarında (örneğin Total War serisi), abluka mekanizması şehirlerin teslim alınmasında önemli bir taktik unsur olarak kullanılır.
Abluka, yalnızca savaşların değil, diplomatik ve ekonomik çatışmaların da en sert araçlarından biridir. Bir yandan devletler arası güç mücadelesini yansıtırken, diğer yandan en büyük yükü sıradan insanlara yükler. Bu yüzden abluka, tarihte olduğu gibi günümüzde de hem stratejik hem etik tartışmaların merkezinde kalmaya devam etmektedir.
► AMERİKA’NIN SUÇ DOSYASI
► SERT GÜÇ
► SAVAŞ SANATI
► SOĞUK SAVAŞ
► PSİKOLOJİK SAVAŞ
