Sırrı Süreyya Önder, gazeteci Hrant Dink'in ölümünün 8. yılındaki anma töreninde.
2006’da Beynelminel filmi seyirciyle buluştuğunda; Sırrı Süreyya Önder, Türkiye’nin yakından tanıyacağı önemli bir isim olarak yeni bir kariyerin başındaydı. Yönetmen olarak sanat üretiminin yanısıra yazarlığıyla da kendinden söz ettiren Önder, nüktedan dili, kıvrak zekâsı ve “Kürdü andıran” şivesiyle gazetelerden, radyolardan, televizyonlardan Anadolu’nun ücra köşelerindeki evlere kadar ulaşıyordu.
Yakından tanıyanların çabucak “Sırrı abê” deyiverdiği o günlerde muhafazakâr mahallenin “dışa açılımcı” döneminde Ülke TV’deki Meksika Sınırı programındaki performansı ile artık bu camianın da dikkatlerini üzerine toplamıştı. Gerektiğinde herkese laf sokabilen Sırrı Süreyya, demokrasiden barıştan özgürlükten dem vuruyor; ülkedeki adaletsizliklere yüksek sesle karşı çıkıyordu. “AKP’ye yakın” kanalda, “hukuksuzluktan” bahsetmesi homurdanmalara neden olsa da Önder ne gittiği yere göre söylem değiştiriyordu ne de savunduğu değerlerden en ufak bir taviz veriyordu.
O dönemki ana Kürt siyasi hareketi olan BDP’nin İstanbul 2. Bölge’den desteklediği desteklediği bağımsızlardan oluşan Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku içinde katıldığı 2011 genel seçimlerinde, İstanbul milletvekili seçildi. O seçim döneminde yeni mezun, iş arayışındaki bir gazeteci olarak İstanbul sokaklarında Sırrı Süreyya Önder broşürleri dağıtıyordum.
Haliyle kendisiyle konuşup tanışma fırsatım da oldu. Sonraki dönemde, Zaman’da gazetecilik yapmaya başladıktan sonra da görüştük sık sık. Takip ettiğim haber konuları (Kürt sorunu, Alevilik, barış, özgürlük, insan hakları gibi konular) nedeniyle sık sık toplantılarda, programlarda, eylem ve protestolarda karşılaşıyorduk.
Taksim Meydanı Yayalaştırma Projesi kapsamında Taksim Gezi Parkında yapılan çalışmaları protesto eden eylemcilere polis müdahale etti. BPD Milletvekili Sırrı Süreyya Önder, dozerlerin önüne geçerek yıkımı engellemeye çalıştı.
Derken 2013’teki Gezi eylemlerinin başlangıcına geldik. Çevrecilerin Gezi Parkı’ndaki eylemlerine Önder şehrin sorumlu bir milletvekili olarak ilk günden itibaren destekliyor, direnenlerin yanında duruyordu. O meşhur 28 Mayıs gününde “Gezi parkındaki yıkımı kepçenin onune durarak durdurduk. Herkes gelirse yıkamazlar” mesajını paylaştığı gibi kepçenin önüne dikildiğinde de hemen yan tarafında elimde fotoğraf makinemle onu izliyordum. Gezi eylemleri büyüyüp yayıldığı dönemde kah Marmara Oteli’nin altındaki kafede, kah direniş çadırları arasında denk geliyor; sohbet ediyorduk.
Gezi parkindaki yikimi kepcenin onune durarak durdurduk. Herkes gelirse yikamazlar
— Sırrı Süreyya Önder (@sirsureyya) May 28, 2013
Gazetenin o dönem “polisi kayıran” haber diline laf sokmadan duramıyordu. Haksız değildi. Haber merkezinde polis şiddetini nasıl vereceğimize dair tartıştığımız -iki üç kişiydi itiraz eden- günlerdi. “Polis şiddeti” yazdığımız haberler gazeteye daha “dikkatli” giriyor, İçişleri Bakanlığı’na, iktidara dönemin Başbakanı’nın diline işaret eden ifadeler ekleniyordu. Diğer yandan gazetenin hükümetin yanlış politikalarına işaret eden haber ve yorumları da o dönem iktidar cephesinde eleştiri konusu oluyordu. “Gezici medya” arasında ilk kez Zaman da sayılıyordu. Ne günlerdi…
Bu uzun girizgâhı, geçirdiği kalp krizi nedeniyle 12 saatlik çok uzun ve “geçmeyen” bir operasyonun sabahında Sırrı Süreyya Önder için yazmak zor.
Kendisi, MHP lideri Devlet Bahçeli’nin ekim ayındaki malum çağrısı ile başlayan ikinci çözüm sürecinin en önemli aktörlerinden biri. Hem TBMM Başkanvekili olarak hem de ilki başarısızlıkla sonuçlanan eski çözüm döneminin önemli aktörü olarak Önder, bu yeni “silahsız Türkiye” sürecinin en çok öne çıkan ismi olarak dikkat çekti. PKK lideri Abdullah öcalan’la görüşen, ondan gelen “silahsızlanma” çağrısnı medyaya duyuran heyetin önemli bir üyesi olarak Sırrı Süreyya Önder; devlet katındaki görüşmelerin de en önemli tarafı olarak öne çıktı.
İmralı’da Abdullah Öcalan’la, Devlet Bahçeli’yle, Recep Tayyip Erdoğan’la, MİT Başkanı İbrahim Kalın’la ve diğer siyasi partilerle yapılan tüm görüşmelerin ortak ismi Önder’di. Selahattin Demirtaş’ın, Önder’in geçirdiği kalp krizi sonrası yaptığı açıklamada belirttiği üzere muhtemelen bizim bilmediğimiz, kamuoyuna yansımayan pek çok başka girişimi ve çalışması da oldu. Barış zor, inşası çok büyük emek ve fedakarlık gerektiren bir süreç. Sırrı Süreyya Önder de tıpkı bir fedai gibi, sağlığını bile tehlikeye atacak şekilde bu sürecin mimarlarından biri oldu. Eksik olmasın.
Süreç sona erdiğinde “barış filmi” yapmak istediğini her fırsatta dile getiren Sırrı Süreyya Önder, şimdi neredeyse toplumun tüm siyasi kesimlerini buluşturan bir “kalp teklemesiyle”, yine hepimizin evine misafir. Kendisinin “resmi” biyografisine geçmeden sesimizin ona ulaştığını düşünerek, “Dayan Sırrı abê, daha barışın filmini yapacaksın” diyelim…
Yönetmenlik, senaristlik ve yazarlığın yanı sıra çok sayıda film ve dizide rol alan, hâlen TBMM Başkanlık Divanı’nda İstanbul Milletvekili olduğu DEM Parti’yi TBMM Başkanvekili olarak temsil eden Sırrı Süreyya Önder, 7 Temmuz 1962’de Adıyaman’da doğdu. Doğduğu yer nedeniyle “Kürt sanılan” Önder, aslen bir Türk, ancak yapıp ettikelriyle, mücadelesiyle bir Kürt kadar da “Kürt” oldu.
Berber ve arzuhalci olan babası, 1960’lı yıllarda Türkiye İşçi Partisi’nin Adıyaman’da kurucusu ve il başkanı oldu. Sekiz yaşındayken babasını kaybetti, annesi ve dört kardeşi ile dedesinin evine taşındı. Bu dönemde bir fotoğrafçıda çırak olarak çalışmaya başladı. Burada “kameranın arkasından” hayata bakmayı öğrendi. 16 yaşını bitirdikten sonra Sıtma Savaş ve Eradikasyon Teşkilatı’na mevsimlik işçi olarak girdi. 12 Eylül 1980 darbesi öncesinde Milliyetçi Cephe Hükûmeti döneminde bu işini kaybetti, lastik tamiri dükkânı açtı.
1978 yılında Adıyaman Lisesi’nde ikinci sınıf öğrencisiyken Maraş Katliamı’nı protesto ettiği için tutuklandı. Tahliye edilmesi ve lise mezuniyetinin ardından girdiği üniversite sınavında ilk tercihi olan Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni (Mülkiye) kazandı.
12 Eylül 1980 darbesinin ardından ilk tutuklama dalgasında Ankara’da gözaltına alındı, işkenceli sorguların yapıldığı Ankara Emniyet Müdürlüğü DAL (Derin Araştırma Laboratuvarı) biriminde 105 gün tutuldu. Çeşitli cezaevlerinde yedi yıl hapis yattı.
BDP’nin desteklediği bağımsızlardan oluşan Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku içinde katıldığı 2011 genel seçimlerinde, İstanbul 2. Bölge’den milletvekili seçildi.
Mayıs-Haziran 2013 Gezi Parkı direnişi sürecinde biber gazı fişeğinin isabet etmesi sonucu yaralandı. ‘Dolmabahçe Mutabakatı’ ile sonuçlandıktan sonra rafa kaldırılan Kürt sorununa çözüm sürecinde aktif rol aldı.
Dolmabahçe Mutabakatı, İmralı Heyeti üyeleri ile AKP’li isimler arasında yapılmıştı. Sırrı Süreyya Önder de sürecin en önemli aktörlerinden biriydi…
2013 yılında Newroz kutlamaları sırasında yaptığı konuşma nedeniyle 3 Aralık 2018’de 43 ay hapis cezasına çarptırıldı. 6 Aralık 2018’de Kocaeli Cezaevi’ne girdi. Anayasa Mahkemesi’nin “ifade özgürlüğünün ihlal edildiği” kararı üzerine 4 Ekim 2019’da serbest bırakıldı.
2014 yerel seçimlerinde Halkların Demokratik Partisi (HDP) İstanbul Büyükşehir Belediye başkan adayı olarak yüzde 4,8 oy aldı.
HDP saflarında katıldığı Haziran 2015 ve Kasım 2015 genel seçimlerinde Ankara 1. Bölge’den milletvekili seçilerek parlamentoya girdi. TBMM’de 24. Dönem İstanbul, 25 ve 26. Dönemlerde Ankara Milletvekili olarak görev yaptı. 2023 Türkiye genel seçimlerinde DEM Parti listesinden 28. Dönem İstanbul Milletvekili seçildi ve TBMM Başkanvekili olarak TBMM Başkanlık Divanı’na girdi.
17 Mart 2021’de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın Anayasa Mahkemesi’nde açtığı HDP’yi kapatma davası kapsamında hakkında beş yıl siyaset yasağı talep edilen isimler arasında yer aldı. Kobani olaylarından yıllar sonra açılan Kobani davasında yargılandı ve Mayıs 2024’te hakkında beraat kararı verildi.
Çok sayıda film ve dizi için senaryo yazan ve senaryo danışmanlığı yapan, rol üstlenen Sırrı Süreyya Önder, Adıyaman’daki yerel müzisyenlerin (gevende) hayatı üzerinden 12 Eylül darbesinin sıkıyönetimini anlattığı Beynelmilel filmi ile büyük yankı yarattı. Senaryosunu yazarak yönettiği ve Türkiye’de sinema tarihine geçen Beynelmilel filmi Uluslararası İstanbul, Ankara, Altın Koza film festivallerinde, Hindistan ve Pakistan’da çok sayıda ödül kazandı.
Beynelminel filminden bir sahne.
Yönetmen, senarist, senaryo danışmanı ve oyuncu olarak Emret Komutanım (senarist), Kalpsiz Adam (senaryo danışmanı), Sis ve Gece (oyuncu), Mutluluk (uyarlama), O… Çocukları (senarist), Zombilerin Düğünü (oyuncu), Ejder Kapanı (oyuncu), Mar (oyuncu), Yeraltı (oyuncu), F Tipi Film (ortak yönetmen, senarist), Düğün Dernek (oyuncu), Ferahfeza (oyuncu), İtirazım Var (senarist, oyuncu), İçimdeki Ses (oyuncu), 14 Tirmeh (oyuncu), Manyak (oyuncu), Taş Yok Mu Taş (kısa film; yönetmen, senarist, oyuncu) projelerinde yer aldı.
Sırrı Süreyya Önder Radikal İki, BirGün ve Özgür Gündem gazetelerinde köşe yazdı. Eylül 2024’te, T24 haber sitesinde film ve diziler üzerine yazılar yazmaya başladı. Bir de hayatında iz bırakan isimlerin ardından yazdığı “veda”lar.
Sırrı Süreyya Önder, yapıp ettikleriyle; söyledikleriyle son 20 yıla damgasını vuran isimlerden biri. Daha yapacak çok işi var. En çok da “barış inşası” için ona ihtiyacımız var. Ülkede inatla, sabıtla, yılmadan barış diye diretecek kaç kişi var ki, tüm eleştirilere, karalamalara, yerden yere vurmalara rağmen…
Velev'i
Google Haberler üzerinden takip edin
